rechtsstaat in gevaar door afluisteren?

[bolletje]

Komt de rechtsstaat in gevaar wanneer gesprekken tussen verdachte en advocaat worden afgeluisterd en de inhoud kan worden gebruikt in de rechtszaak?


Dit sluit aan bij de actualiteit van 9 juli 2008. Toen luidde de stelling in het programma StandpuntNL: "Justitie wordt ongeloofwaardig door het afluisteren van vertrouwelijke gesprekken".

Ik ben een groot liefhebber van de rechtsstaat in binnen- en buitenland (en als zodanig actief in mensenrechtenorganisaties).

Echter... in dit specifieke geval twijfel ik aan de argumentatie voor het verbod op het afluisteren en gebruiken van zulke gesprekken. Ik kan me wel vinden in de argumenten van ene 'August' op het forum van Standpuntnl, bijv. wat hij schreef op 9.7.8 om 15.32 uur (zie http://www.stand.nl/forum/showthread.php?t=38644&page=2).

Een argument van mij erbij: het OM probeert te doen wat het kan (en zoekt daarbij de grenzen van de wet op) om de juiste mensen te straffen. Zou zo'n verbod er niet zijn, zou het OM beter zijn werk kunnen doen en niet her en der naar alternatieven voor waarheidsvinding te hoeven zoeken.

Wat denken jullie, juristen (in opleiding), over deze kwestie? Wie kan mij laten inzien wat de gevolgen voor de rechtstaat zouden zijn als genoemd verbod wordt opgeheven? Ik zie zeer uit naar je argumentatie, om mijn mening hierover te kunnen vormen.

[Michèle]

Wat houdt dat afluisterverbod precies in, en hoe wordt er in de praktijk vorm aan gegeven?
Ik vind het zeer merkwaardig dat justitie er kennelijk geen moeite mee heeft om vertrouwelijke gesprekken af te luisteren, zo lang ze maar uit het strafdossier blijven. Dan zijn het dus geen vertrouwelijke gesprekken.
Hier is geloof ik al eerder een draad over geweest.
_________________
www.breiwinkeltje.nl

[bolletje]

@Michèle:
Het afluisterverbod blijkt in de praktijk in te houden:
* justitie kan toestemming geven om het telefoonverkeer van een verdachte af te luisteren via technische ingrepen op zijn telefoonlijn(en)
* deze gesprekken worden dan opgenomen om later beluisterd te worden (anders moet er continu een luistervink wakker blijven)
* bij het afluisteren kan dan blijken dat er een gesprek met de advocaat gevoerd is
* het is uiteraard NIET mogelijk om op voorhand te weten of een bepaald gesprek blijkt gevoerd te worden met advocaat (telefoonnummers van advocaat kunnen wijzigen en/of onbekend zijn)
* dit gesprek moet gewist worden en de inhoud mag niet in het dossier belanden, etc.

In de praktijk schijnt/blijkt (discussiepunt in het radioprogramma) Politie en/of OM (mij onduidelijk) gesprekken met advocaten niet te wissen, en zo komt het materiaal in de strafzaak terecht. Of het juist is

[bona fides]

Het is natuurlijk van groot belang om misdadigers veroordeeld te krijgen, maar het is ook van belang om bij de opsporing en vervolging zorgvuldig te werk te gaan. De democratische wetgever heeft daarom een afweging gemaakt tussen de bevoegdheden van het OM en de rechten van de verdachte. Dat heeft geresulteerd in het Wetboek van Strafvordering.

Het belang om misdadigers in de gevangenis te krijgen is dus al verwerkt in wetgeving (weliswaar verfijnd door jurisprudentie). Als "wij" vinden dat het desondanks te moeilijk is om schuldigen gestraft te krijgen, dan is het aan de democratische wetgever om de wet aan te passen. Dat kan gewoon (al stelt art. 6 EVRM daar wel grenzen aan, grenzen die we binnen Europa zo hebben afgesproken).

Dat het OM soms niet "ver genoeg" kan gaan om een misdadiger achter de tralies te krijgen, betekent daarom niet dat er iets mis is met de wet. Het betekent alleen dat de wetgever heeft beslist dat de voordelen om het OM "verder" te laten gaan niet opwegen tegen de nadelen. (Maar de wetgever kan dus nog wel terugkomen op die beslissing en een nieuwe afweging maken.)

Hoe past het verschoningsrecht van advocaten hierin? Ten eerste is het vastgelegd in de wet, "dus" justitie heeft dat te respecteren. Maar we zagen al dat de wetgever de wet ook zou kunnen veranderen. Het is dus legitiem om je af te vragen of het verschoningsrecht moet worden afgeschaft. Dat lijkt mij om twee redenen niet mogelijk of wenselijk.

De eerste reden is simpel: het zou in strijd zijn met art. 6 EVRM. Maar dit argument is eigenlijk net zo nietszeggend als "het staat nu eenmaal in de wet".

De tweede reden is fundamenteler (en ook de reden waarom het verschoningsrecht bestaat). Het uitgangspunt was de afweging die de wetgever heeft gemaakt tussen de bevoegdheden van het OM en de rechten van de verdachte. De wetgever heeft aan de verdachte heel bewust rechten toegekend. Het is dus de bedoeling dat de verdachte die rechten kan gebruiken. Maar niet iedere verdachte heeft rechten gestudeerd. Sommigen wel, de meesten niet. Als je geen rechten hebt gestudeerd, ben je zelf niet in staat om effectief van je rechten gebruik te maken. Het zou fundamenteel verkeerd zijn om een situatie te hebben waarin alleen de verdachten die rechten hebben gestudeerd effectief in staat zijn om van hun rechten gebruik te maken. Die rechten staan immers niet per ongeluk in de wet, maar zijn heel bewust daarin opgenomen. De enige oplossing die ik hiervoor zie, is om iedere verdachte te voorzien van een verlengstuk met juridische kennis. Dat is de advocaat.

De advocaat is binnen het strafproces dus niet een handlanger van de verdachte. De advocaat is slechts een juridische schil om de verdachte heen. Zodra je gaat ingrijpen in de communicatie tussen de verdachte en zijn advocaat, schaadt dat direct de mogelijkheden van de verdachte om optimaal gebruik te kunnen maken van zijn rechten. Dat is fundamenteel oneerlijk, omdat het mensen die toevallig rechten hebben gestudeerd een niet te rechtvaardigen voordeel geeft boven mensen die toevallig geen rechten hebben gestudeerd. Bovendien maak je de zorgvuldige afweging die de wetgever heeft gemaakt ongedaan, omdat sommige verdachten geen optimaal gebruik meer kunnen maken van de rechten die hun bewust zijn toegekend.


Overigens vind ik de huidige vorm van het afluisterverbod totaal onbegrijpelijk. Ten eerste:

[RonnyJ]

[bolletje]

De gedachte die bona fides (een van de ongekroonde koningen van dit hele rechtenforum, maar dit terzijde) aandraagt, daar moet ik even op kauwen.

Een systeem van bekende advocatentelefoonnummers (opmerking van RonnyJ) lijkt me technisch wel veeleisend (omdat niet alle vaste en mobiele telefooncentrales zo simpel met elkaar verbonden zijn), maar niet onmogelijk.
Terzijde: dit maakt het afluisteren van verdachte advocaten dan onmogelijk, wat zeer ongewenst zou kunnen zijn. Lijkt me dat er dan toch een uitzondering moet komen waarbij OvJ permissie kan geven om een advocaat die van strafbaar handelen wordt verdacht af te luisteren.

Terug naar de kern. Bona fides ziet verdachte+advocaat als een soort twee-eenheid richting Justitie. En - voeg ik toe - zo goed als niet alle beraadslagingen binnen Justitie worden gepubliceerd, zo goed moet ook de eenheid van verdachte+advocaat worden gehandhaafd. Lijkt me een zeer valide argument vanuit de wens een rechtsstaat te handhaven.

Dit argument conflicteert dan met deze twee rechtsstatelijke belangen:
(1) waarheidsvinding in strafzaken
(2) het risico van strafbaar handelen van de advocaat binnen deze twee-eenheid (bijv. witwassen, verdonkeremanen; ik ken de praktijk niet uit eigen ervaring hoor )

Zijn er rechtsstatelijk nog andere gronden om die twee-eenheid van verdachte+advocaat tegen afluisteren te beschermen?

[bona fides]

Ad 2: het risico van strafbaar handelen door de advocaat.
Dit risico bestaat natuurlijk, maar staat geheel los van de reden waarom de verdachte wordt afgeluisterd. Er is geen goede reden om als uitgangspunt te nemen dat een advocaat misbruik maakt van zijn privilege alleen omdat hij een mogelijk misdadige cliënt heeft.

Zodra er een gegronde verdenking tegen de advocaat zelf bestaat, moet het natuurlijk mogelijk zijn de advocaat af te luisteren. En ja, dan kunnen er gesprekken tussen zitten die weer gewist moeten worden. Maar dit is echt een uitzonderingssituatie.

Ad 1: als je aanvaardt dat een advocaat er alleen is om de verdachte volwaardige rechten te geven, dan bestaat er geen conflict met de waarheidsvinding.

Er bestaat hooguit een psychologische "ongemakkelijkheid" dat de kans bestaat dat er iemand rondloopt (nl. de advocaat) die precies weet hoe de vork in de steel zit. Maar zie de advocaat gewoon als de derde hersenhelft van de verdachte, niets meer en niets minder. De enige reden dat de advocaat toevallig weet wat hij weet, is dat de verdachte het recht dient te hebben om zich volwaardig te kunnen verdedigen. Voor alle andere personen moet het volstrekt irrelevant zijn dat de advocaat iets zou kunnen weten.
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[Michaelm]

[bona fides]

[Michaelm]

[Arnoud Engelfriet]

[Michaelm]

[Arnoud Engelfriet]

[bona fides]

Ik denk dat Michaelm doelt op de "rechtsgelijkheid" die de rechtsstaat beoogt te bevorderen. Maar rechtsgelijkheid is nu eenmaal niet hetzelfde als gelijkheid. Mannen en vrouwen zijn voor de wet gelijk, maar dat maakt van een man nog geen vrouw.
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[Michaelm]

Ik doel voornamelijk op de nieuwe 'adel', te weten die met een uitpuilende bankrekening waaronder dus ook (grote) bedrijven.
Maar ook de overheid zelf kan er wel wat van.

Recht hebben is een, maar recht krijgen is meestal toe behouden aan degene met de langste adem.
En de langste adem is nauw verbonden aan kapitaal kracht en status.
En dus is er geen echte rechtsgelijkheid meer volgens mij.
_________________
All errors are intentional but mistakes could have been made.