Vriendin enig erfgenaam volgens testament

[hanzin]

In 1990 maakt een man een testament op waarin hij alles nalaat aan zijn vriendin X. Man en vriendin wonen enige tijd samen (er was een samenlevingscontract), maar gaan vervolgens uit elkaar. Man heeft verder geen relaties met andere vrouwen gehad en is onlangs overleden. Er zijn geen kinderen. Hij is X altijd als zijn vriendin blijven beschouwen, maar dat zal juridisch gezien niets betekenen(?). Over en weer stonden ze klaar om te helpen als er iets aan de hand was. De laatste maanden heeft zij hem intensief begeleid tijdens zijn ziekte.

Na het overlijden van de man blijkt dat niemand op de hoogte was van het bestaan van het testament. Een paar weken geleden heeft de man tegenover zijn broer zelfs ontkend dat er een testament is (aldus de broer). Voor de naaste familie (twee broers en een zus) bleek het bijzonder pijnlijk te zijn dat in het testament alles wordt nagelaten aan de vriendin. Ook zij hebben de laatste maanden veel hulp geboden en 'rekenden' op een behoorlijke erfenis.

Volgens de notaris is het discutabel of het testament rechtsgeldig is. Er is sprake van vriendin X en dat was de situatie in 1990. Die situatie is veranderd en de familie zou bij een rechtszaak vermoedelijk winnen.

Al met al een ingewikkeld verhaal. Mijn vraag is of er jurisprudentie over zo'n situatie is. Elke hulp is welkom! De vriendin moet binnenkort beslissen of ze wel of niet afziet van de erfenis.

[Gertje]

Hmm, lastige situatie, Hanzin. Waarom zou je vriendin ervan afzien?

Dit gaat dus over de uitleg van testamenten. Daar is behoorlijk wat jurisprudentie over. In een recente uitspraak bepaalde de rechtbank Den Haag dat nu de man het testament had gemaakt terwijl ze samenwoonden (ik ga er vanuit dat dat in 'jouw' geval ook zo was?) de erfstelling van 'zijn vriendin' alleen gold tijdens de relatie, en niet meer daarna. Verschil is wel dat de mensen in deze uitspraak na het samenwonen nog waren gehuwd, maar ook weer gescheiden. De relatie was dus in ieder geval verbroken.
De rechter vindt het niet van belang dat het testament niet was herroepen. Je zou natuurlijk kunnen zeggen dat de man zijn testament liet bestaan omdat hij haar nog steeds als vriendin beschouwde. Maar ik denk dat je dan wel met sterke bewijzen moet komen, áls daar al naar gekeken wordt. Het gaat namelijk om de wil van de testateur ten tijde van testeren. De rechter zegt ook nog dat dit volgt uit analoge toepassing van art. 4:52 BW:

[bona fides]

[Gertje]

Ja, dat is inderdaad die zaak die je noemde. Ik had als antwoord op de vraag van Hanzin daar een heel stuk over getypt, totdat ik ontdekte dat de testateur in dat arrest was overleden onder het oude recht en er dus expliciet werd gekeken naar de vraag of de bewoordingen duidelijk waren. Hoewel onder het oude recht al werd geanticipeerd op art. 4:46, vraag ik me af of die vraag nu nog wel zo'n grote rol speelt ('een duidelijke zin hebben' is wat anders dan 'duidelijk' zijn, lijkt me?). En een duidelijk antwoord op de vraag of de bewoordingen in het geval van testeren bij samenwonen duidelijk zijn of niet, is nog steeds niet gegeven, dat moet komen van het Hof Amsterdam. Waar ik al maanden met smart op zit te wachten
Het leek me daarom beter die uitspraak maar niet te noemen, en toen dacht ik opeens aan de uitspraak van de Rb Den Haag. Die verder los staat van HR 3 december 2004 hoor!

Je kunt je natuurlijk nog afvragen wat er met deze uitspraak in hoger beroep was gebeurd, maar aan de andere kant, dit lijkt me wel een redelijke uitspraak en in de lijn van de ontwikkeling van de uitleg.

Tsja, aan de ene kant is de uitspraak misschien wel vreemd, maar als je nagaat wat de meeste testateurs zullen willen voor het geval van echtscheiding... wat de meerderheid wil is natuurlijk niet doorslaggevend maar kan wel een aanwijzing zijn.

Volgens mij had de notaris gewoon beter moeten nadenken en een clausule op moeten nemen voor het geval van verbreken van de relatie. Er zijn intussen al zó veel uitspraken geweest over echtscheiding en erfstelling, dat te verwachten is dat dit ook problemen zou opleveren... In die uitspraken wisselt overigens steeds de redenering en de uitkomst. Ook al zijn de omstandigheden vergelijkbaar. Best apart.

Maar er zijn genoeg mensen die ervan uitgaan dat het testament met een erfstelling van de partner vervalt na scheiding. Je zou kunnen zeggen: er staat niet voor niets 'mijn echtgenote'/'mijn vriendin'. Na scheiding is diegene dat niet meer, dus erft ze ook niet. En sommige mensen vergeten dat ze een testament hebben gemaakt, of stellen het herroepen uit. Dat weet je nooit, net zoals je niet weet of diegene door het niet-aanpassen misschien bedoelde akkoord te gaan met het testament.

Trouwens, aan een nalaten wordt tegenwoordig geen waarde meer gehecht, alleen aan een daad of verklaring, art. 4:46 lid 2 BW.

Heb je de rest van dat WPNR-nummer ook gelezen? Gaat helemaal over uitleg! Er staat een groot artikel van Van Mourik in, en ook nog enkele rechtsvragen die door hem beantwoord worden, ook zo'n geval als dit. Maar vreemd genoeg spreekt hij zichzelf daarbij tegen

(Sorry, als ik eenmaal op dreef ben over dit onderwerp... )

[hanzin]

Bedankt voor de snelle reactie!

Begrijp ik goed dat het dus eigenlijk niet uitmaakt dat in het testament vriendin X staat vermeld? Zelfs als er gestaan had dat alles aan X (zonder vermelding van vriendin) wordt nagelaten, zal de doorslag geven dat ze in 1990 gingen samenwonen en het testament in samenhang daarmee gezien moet worden?

In het testament staat overigens ook nog dat de man o.a. als overweging had dat hij een zorgplicht had t.o.v. de vriendin. Dat zal de zaak voor de familie (bij een rechtszaak) vermoedelijk nog sterker maken?

P.S. Kreeg van mijn schoonzus net het advies eens aan te kloppen bij (het kantoor van) Van Mourik. Hij is de grote expert op dit gebied?

[bona fides]

Om te beginnen: ik ben niet erg thuis in deze materie.

Maar als ik lees:

[tikSimone]

Waarom zou je vriendin zelf deze erfenis verwerpen? Ze kan toch gewoon een eventuele procedure afwachten? Of wie weet valt er daarna in redelijkheid wel wat te verdelen, zodat de broers en zus niet zo de behoefte voelen een procedure te starten?

[bona fides]

Als X juridisch gezien toch niet de erfgenaam is, dan zal de redenering waarschijnlijk als volgt zijn: de man heeft bij het opmaken van het testament gewild dat X slechts erfgenaam zou zijn als de relatie voortduurt tot aan zijn overlijden. Vervolgens komt de relatie tot een einde. Volgens de "ingeblikte" (uitleg van de) wil van de man bij testateren is X nu niet meer erfgenaam. Dat de man en X vervolgens goede maatjes blijven doet er verder niet meer toe. Ook al zou de man nog steeds willen dat X van hem zou erven, dit past niet meer in de "ingeblikte" wil die al op het moment van testateren vast is komen te liggen.

Dus het lijkt erop dat de rechter eerst naar de letterlijke tekst van het testament moet kijken (die zegt: "X is erfgenaam"). Vervolgens moet hij zich verplaatsen in het hoofd van de man op het moment van testateren en in dit geval de man in de mond leggen dat hij niet bedoelt "X is erfgenaam", maar "X is erfgenaam zolang de relatie voortduurt". Nu ligt de uitleg vast en kan daar niet meer aan worden getornd, hoe goed de man en X tot aan het eind van zijn leven ook met elkaar overweg kunnen (en hoe erg hij zijn eigen familie wellicht ook zou haten). Strikt genomen werkt het feit dat de man zijn testament niet meer heeft veranderd nu juist tegen X!

Ik weet alleen dus niet of het bovenstaande een beetje in de goede richting komt.
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[tikSimone]

Normaal gesproken zou ik zonder meer met je argument meegaan. Maar vanwege het bijzondere in deze situatie (zie vorige bericht) zie ik niet waarom het testament tegen de vriendin zou werken.
_________________
Nait soez'n, moar doun!

[bona fides]

[Marco Knol]

Ik vind eigenlijk artikel 46 lid 3 wel interessant zoals hierboven geciteerd:

[Flash]

[hanzin]

OK, hier volgt een relevant stuk uit het testament (met waardering voor de discussie die mijn vraag heeft opgeleverd!).

[Flash]

Er wordt nadrukkelijk verwezen naar de verzorgingsverplichting die geldt ten opzichte van de vriendin. Daar toont voor mij alleen maar aan dat het erfgenaamschap specifiek gekoppeld zou moeten zijn aan de relationele sfeer. Deze verzorgingsverplichting bestaat tussen echtgenoten, geregistreerd partners en samenwoners (o.g.v. het samenlevingscontract), maar niet tussen 'gewone' vrienden.

Ik zou dus nog steeds zeggen dat de vriendin in deze geen erfgenaam meer is. En daarmee ook de kinderen van de vriendin niet. Dan treedt vervolgens de wet in werking en komen eigen kinderen of anders de ouders, broers en zusters op als erfgenamen.
_________________
Liefde in twee verschillende werelden,
maar in beide ongelooflijk krachtig.
Deze liefde is pas ontstaan,
maar nu al voor eeuwig prachtig....

[southfield]

Volgens mij heeft die vriendinX geen schijn van kans! Bovendien blijft ze nog tijden in de ellende zitten door onzekerheid over de afloop van een eventuele procedure. Is dat de moeite waard? Welk belang heeft Hanzin zelf bij een positieve ontwikkeling?