Doodstraf, voor of tegen?

[bona fides]

We zijn het eens dat mate van overtuiging een rol speelt bij het al dan niet bewezenverklaren van een feit. Natuurlijk is er altijd een grijs gebied tussen duidelijk onbewijsbaar en overtuigend bewezen. Een jury of rechter zal de knoop moeten doorhakken.

Zodra deze knoop echter is doorgehakt, speelt de overtuiging (in ieder geval op papier) geen rol meer bij de bepaling van de straf. Wat wel meespeelt zijn de ernst van het feit en wat voor iemand de dader is. Als rechtvaardigingsgronden meespelen die echter de wederrechtelijkheid niet geheel wegnemen, kan de rechter het gepleegde feit als 'minder ernstig' zien. Ook kan de dader 'minder schuldig' zijn wegens gedeeltelijke ontoerekenbaarheid, en ook dat kan (of hoort) de rechter mee te wegen bij het bepalen van de straf.

[MrWhite]

[Michèle]

[Michael Dekkers]

Aan de ene kant willen we heel netjes zijn in Nederland en verdachten vrijspreken als het bewijs niet 100% rond is. We willen de maximumsnelheid op snelwegen terugbrengen naar 70 km/uur omdat de luchtvervuiling anders nooit aan de Europese norm gaat voldoen. We houden ons als Nederland aan de kleinste details van elke Europese regelgeving. Althans, dat WAS de trend.

Na de "anti-terrorismewetgeving" wat onze vrijheid aanzienlijk heeft aangetast en waardor de staat ten koste van totaal onschuldige burgers aanzienlijk onrechtvaardig is verrijkt, willen sommigen wel het meest fundamentele beginsel van de EU en de wereld "recht op leven" gaan schenden. Al dan niet in uitzonderlijke gevallen.

Ik ben daartegen, tegen de doodstraf. Ik zal mijn argumenten scheiden in directe en indirecte.

Een direct argument is dat niet alleen al vanwege het feit dat we daarmee onrecht doen aan de Universele verklaring van de rechten van mensen (na de UVRM is de trend - met name in Europa - om de doodstraf af te schaffen en hierin is duidelijk verwoorde dat het niet "mag"), maar zeker al vanwege het feit dat we direct in strijd met de grondwet handelen (art. 114Gw).

Een direct argument tegen is ook dat de doodstraf geen enkel preventief doel dient, onderzoeken (met name in de VS) tonen onmiskenbaar aan dat mensen niet direct afschrikwekkende werking vanuit de doodstraf oppakken om minder crimineel gedrag te gaan vertonen.

De overige directe argumenten zijn reeds in eerdere posts genoemd en zal ik ter voorkoming van verdere versaaiing van mijn post achterwege laten. Het zijn de "algemene argumenten tegen".

Kijk ook eens naar de indirecte argumentatie. Indirecte argumenten zijn dat als er een basis komt voor doodstraf - en nu ga ik even uit van het meest gunstige geval - en die doodstraf inderdaad 100% democratisch tot stand komt en ook alleen in uitzionderlijke gevallen zou worden toegepast (waar ik nog steeds tegen ben), dat dan daarmee tevens indirect een basis wordt gelegd in ieder ander "minder netjes" (ik formuleer het positief ) land. Landen die nu op het randje van de beschaafdheid zitten zullen ook die doodstraf gaan toepassen, omdat het nu eenmaal de eerste gedachte van mensen, waaronder vaak familie, is. Die landen zullen gezien hun staatsbestel en toepassing van Europese regels zeker niet hetzelfde omgaan met de doodstraf als zoals wij dat dan in Nederland zouden doen. Bij die landen stimuleren wij indirect mensenrechtenschendingen en dat lijkt me niet het doel van strafrecht.

Eveneens is het geen doel van strafrecht om mensen die eventueel nog misdrijven zullen gaan plegen - hoe waarschijnlijk ook - alvast maar preventief de doodstraf op te leggen. Enkel en alleen omdat het noodzakelijk wordt geacht om de maatschappij te beschermen. De maatschappij is net zo goed beschermd tegen deze mensen als zij een vrijheidsstraf krijgen.

Het economische aspect van "ik ga niet betalen voor hun" doet afbreuk aan vele beginselen. Immers, er zijn zoveel zaken te bedenken die "goedkoper" kunnen. Veel burgers zullen het daar veelal mee eens zijn, immers het is HUN portemonnee. Maar of dat op de lange termijn werkt is zeker de vraag, het afmaken van honden in Roemenië is ook erg goedkoop en zeker effecteif; maar 80% van Nederland is wel tegen deze manier. Economische aspecten mogen m.i. nooit afbreuk doen aan procesrechtelijke aspecten en zeker ook niet aan fundamentele eisen van Europese regelgeving en de Grondwet zoals wij die nu kennen.

Over de onomkeerbaarheid hoeven wij het niet hebben, aangezien dat een feit is en verder niet discutabel. Hoe streng je de eisen van bewijsrecht ook maakt, je aanvaardt altijd de kans en het gevolg dat een onschuldige de doodstraf wordt opgelegd terwijl dat niet had behoord. Cees B., de puttense moordzaak; ze komen allemaal op hetzelfde neer. Gerechtelijke dwalingen al dan niet ontstaan door het op inhumane wijze verhoren van verdachten (OOK IN NL: zie Cees B.) en die een eventuele doodstraf zouden kunnen doen opleggen terwijl dat onrechtmatig is. In de VS zijn dat er ruim 25 waarvan zeker vast staat dat het zo is en meer dan 100 is het "net op tijd" ontdenkt. Dit is denk ik wel het meest inhumane aspect van deze m.i. gruwelijke straf.

Laten we met zijn alleen proberen de wereld te beschermen tegen moordenaars en misdaden, laten we met zijn allen komen tot deformalisering van strafrecht en een goed politiebestel met oog voor integriteit en voorbeeldfunctie. Laten we de doodstraf alstublieft executeren tot niet haalbaar; al is het alleen maar vanwege het feit dat het een voorbeeldfunctie geeft voor "minder nette" landen. En die zijn er toch genoeg, dat behoeft lijkt me geen discussie

[Leon78]

Tijdje afwezig geweest en zit de oude onderwerpen nog eens door te lezen. Een paar interessant discussies waar ik toch even mijn mening met jullie wil delen. En ook al willen jullie dit niet, leer er mee leven.

Allereerst wil ik stellen dat ik geen principiële bezwaren heb tegen de doodstraf. Vind ik dan dat de doodstraf heringevoerd dient te worden? Nee, niet per definitie, omdat ik wel een praktisch bezwaar heb, en dat is de al reeds eerder genoemde onomkeerbaarheid.

Verscheidene mensenrechtenverdragen - en dan met name het EVRM - alsmede de grondwet (artikel 114) verbieden het opleggen van de doodstraf. Dit alleen is geen valide argument: wetten kunnen namelijk altijd veranderen. Om professor Cliteur te citeren (min of meer, het is alweer een tijd geleden) is de gedachte achter de wijziging van de grondwet in 1983 wel te begrijpen, maar is de wijze waarop dit tot stand is gekomen twijfelachtig. Na de Tweede Wereldoorlog was het alleen mogelijk de doodstraf op te leggen krachtens de Bijzondere Rechtspleging of het militaire stafrecht. Het afschaffen van de doodstraf zou voldoende zijn geweest, waarom die grondwetswijziging? Dat dit de gedachte in 1983 weergeeft is duidelijk, maar kennelijk heeft men er toen geen rekening mee gehouden dat deze gedachte ooit zou kunnen veranderen.

Een tweede argument wat wordt gebruikt, is in het geval van de doodstraf geen sprake kan zijn van rehabilitatie en resocialisatie. Dit klopt, maar dit is ook niet noodzakelijk. In de Penitentiaire Beginselenwet wordt het resocialisatiebeginsel genoemd als na te streven doel, maar het is geen verplichting: ook bij de levenslange gevangenisstraf komt dit beginsel niet tot uiting.

Speciale preventie kan geen discussie opleveren, dus dan de generale preventie. Schrikt de doodstraf af? Dit is een moeilijk te beantwoorden vraag, omdat de onderzoeken op zijn best twijfelachtig zijn. Een veelgenoemd onderzoek heeft zich gericht op criminaliteitscijfers na herinvoering van de doodstraf. Deze namen toe, dus de doodstraf werkt criminaliteit in de hand, was de conclusie.
Indien een geboortegolf samenhangt met een toename in de ooievaarpopulatie, kun je tot de conclusie komen dat baby's derhalve van ooievaars komen. De conclusie is in beide gevallen vrij kort door de bocht.

Maar goed, onderzoeken wisselen over deze vraag, maar laten we aannemen van niet. Daarentegen, welke straf schrikt wel af? Het antwoord is heel simpel: an sich schrift geen enkele straf af. De eerste vraag (indien dit überhaupt aan de orde komt) die een potentiële pleger van een strafbaar feit zichzelf stelt is: "Wat is de kans dat ik gepakt wordt?". De pakkans, in combinatie met een straf kan wel afschrikwekkend werken. Een straf alleen niet, indien men in de overtuiging verkeert dat de kans dat hij of zij vervolgd zal worden acceptabel is.

De kans op gerechtelijke dwaling is naar mijn idee wel een valide argument. Zijn er echter manieren denkbaar waarop de kans op deze dwaling te beperken is?
Mensen noemen vaak de Puttense moordzaak en de Schiedammer Parkmoord als voorbeelden. Naar mijn mening zijn dit slechts gedeeltelijk valide voorbeelden. Allereerst is in de Schiedammer Parkmoord een verdachte veroordeeld die gedeeltelijk ontoerekenbaar is (er is ook TBS opgelegd). Dit zou betekenen dat, zelfs wanneer de doodstraf zou bestaan, deze niet aan deze verdachte zou kunnen worden opgelegd. In de Puttense moordzaak heeft de rechter destijds een vrij milde straf opgelegd en is de maximumstraf nimmer overwogen. Naar mijn idee zou je kritisch moeten kijken naar de gevallen waarin nu levenslang is opgelegd; dat zijn namelijk de enige gevallen waarin - indien dit mogelijk zou zijn - de doodstraf zou kunnen worden overwogen.

Een mogelijkheid is het beperken van gevallen waarin de doodstraf kan worden opgelegd. In Groot-Brittanië was de rechter verplicht bij iedere moord (let wel: het delict moord in het VK kent niet niet bestanddeel 'voorbedachte rade'; m.a.w.: ook wat hier als doodslag wordt gezien, wordt daar als moord geclassificeerd). Hier kwam in 1957 verandering in, toen de Homicide Act tot stand kwam. Hierin werden vijf gevallen gekwalificeerd waarin de doodstraf moest worden opgelegd. Het gevolg was een enorme daling in het aantal ter dood veroordelingen en executies, maar daarbij werd ook voor een groot deel de twijfel weggenomen over ten onrechte geëxecuteerden. In de autobiografie van Albert Pierrepoint, Groot-Brittanië's 'chief executioner' tot 1956 staat ook vermeld dat voor zijn ontslag, hij in slechts één geval te maken heeft gehad met iemand die ten onrechte was geëxecuteerd. Dat is er één teveel, maar hij merkt verder op dat in de jaren daarna (de doodstraf is in het VK uitgevoerd tot en met 1964, de autobiografie stamt uit 1974) in geen enkel geval sprake is geweest van iemand die ten onrechte is geëxecuteerd. Bij één twijfelgeval is zelfs onlangs - via DNA-materiaal - vast komen te staan dat hij inderdaad het delict had gepleegd.

Nogmaals, het is nimmer een garantie, maar er zijn manieren denkbaar waarin de kans op dwalingen in ieder geval tot een minimum zou kunnen worden teruggebracht. Of dit voldoende is, is de vraag. Voor mij levert dit echter wel het, in mijn ogen, enige valide argument tegen de doodstraf op.

[bona fides]

[Leon78]

[bona fides]

[Leon78]

Het bezwaar van de onomkeerbaarheid is ook (vooralsnog) niet weg te nemen. Het is wel te beperken, dat wel, maar geheel weg te nemen is het niet. Mijn bijdrage is ook niet zozeer bedoeld om het gevaar van dwaling weg te nemen, het is slechts een voorbeeld van een waarborg die enigszins tegemoet kan komen aan de kans op dwaling.

Maar, zoals je terecht stelt, zelfs met dergelijke waarborgen wordt de kans op een dwaling per individueel geval niet verkleind, je kan hooguit spreken van een kleinere kans, mathematisch gezien, per groep. Of je daar genoegen mee moet nemen is een tweede.

[bona fides]

[Leon78]

Het is niet het onderzoek waar ik op doelde (is al van een paar jaar geleden, zou ik eens moeten opzoeken), maar dit is ook de moeite waard om te zien.

[Man of law]

In dit licht zijn de werken van Leo Polak zeer interessant. Hij zet op minitieuze wijze uiteen waarom de doodstraf een onmiddel is. In een notendop komt het erop neer dat, in eerste instantie, de generale preventie nooit de doodstraf kan rechtvaardigen. Hij stelt dat het straffen van een individu, ter bereiking van de afschrikking van een ander, al bestaat hiertoe een grote kans, steeds arbitrair is. Er valt geen enkel verband te trekken, zodat het slechts een gissing blijft.
Daarnaast, is de doodstraf een straf? M.i is dit niet het geval. Een straf kenmerkt zich door het zich doen gevoelen bij de gestrafte, met als nut dat dit maatschappelijk wordt verwerkt. De vergelding zou hier de doodstraf moeten eisen. Echter, ik ben van mening dat de doodstraf juist niets toevoegd, omdat in eerste instantie het verkeerde voorbeeld wordt gegeven: wraak. Geenzins valt er het ene leven tegen het andere af te wegen. Een leven voor een leven?
Ik denk dat het nut van het strafrecht juist niet moet worden gezocht in de vereffing van wraakgevoelens(persoonlijk en onvergelijkbaar), maar juist in de erkenning van de geschonden rechtsorde(de maatschappij). Het gevolg van een verschrikkelijk misdrijf moet zijn, dat erkenning wordt gegeven aan het feit dat iemand op afschuwlijke wijze eigenrichting heeft gekozen, wat hardhandig moet worden gecorrigeerd.
Iemand een lange straf wordt opgeleggen (ter bezinning) is juist een toevoeging (in plaats van de doodstraf), en hiermee staan we ook nog eens boven een basale emotie als wraakgevoel.
(misschien een beetje filosofisch allemaal, maar m.i. zeer interessante materie)

[bona fides]

Zeker interessant. Maar ik ben bang dat je argumenten een fervent voorstander van de doodstraf die desondanks vatbaar is voor rationele argumenten, niet kunnen overtuigen.

[Man of law]

Veel mensen zullen het toch wel als een straf zien:

Klopt, maar ik denk juist dat het meer draait om de onschadelijkmaking. Gelukkig is de straf een geobjectiveerd fenomeen (strafrechtelijk gedefinieerd) en niet een middel ter gratie van de opinie.

[bona fides]