Successierecht en de tip van de notaris

[Tilda]

Vorig jaar was ik vanwege de aankoop van een stuk grond om mijn tuin te vergroten bij een notaris. Hij was er van op de hoogte dat onze vader in 1995 was overleden en merkte op dat wij er rekening mee moesten houden dat, wanneer onze moeder kwam te overlijden, er geen successierechten meer over ons kindsdeel hoefde te worden betaald.
Ik merkte op dat onze ouders destijds een testament op langstlevende hadden afgesloten en dat wij het vruchtgebruik van het vermogen aan onze moeder lieten als aanvulling op haar AOW, zij had namelijk geen pensioen kunnen opbouwen. Volgens de notaris maakte dit niet uit, bij een testament op langstlevende dienen de kinderen de achterblijvende ouder in de gelegenheid te stellen binnen een jaar het kindsdeel uit te betalen. Wanneer het vermogen bijvoorbeeld in een huis zat, had de weduwe een jaar de tijd om haar huis te verkopen zodat de kinderen hun kindsdeel konden ontvangen.
Dit was ons al eerder verteld in 1975, wij hadden toen echter afgezien van het opeisen van ons kindsdeel. De notaris drukte ons echter nadrukkelijk op het hart dat wij er rekening mee moesten houden dat dit kindsdeel, na het overlijden van onze moeder, geheel vrij van successierechten was. Dit moesten we goed onthouden, hij vermoede dat de belastingdienst zou trachten successiebelasting over het gehele vermogen te vorderen, dit had hij in de praktijk maar al te vaak meegemaakt. Vaak hadden de erfgenamen dit, vooral in een periode van rouw, niet door en zo werd er dus twee maal belasting over hetzelfde bedrag geheven.

Onlangs is onze moeder overleden en nu belanden wij dus in die situatie. Ik zal het proberen te illustreren met wat fictieve ronde getallen om het duidelijk te maken:
Gezin bestaat uit vader, moeder en 2 kinderen: een zoon en een dochter. De vader komt te overlijden in 1995 en het totale vermogen (inclusief onroerende zaken) bedraagt op dat moment (omgerekend van gulden naar euro) 120.000 euro.
De weduwe erft de helft plus 1 kindsdeel: € 60.000 plus € 20.000 is € 80.000. De kinderen erven ieder € 20.000, in totaal € 40.000 euro. Zij laten hun kindsdeel echter staan op rekening van hun moeder zodat deze profijt heeft van de rente als aanvulling op haar AOW. Dit word niet formeel/notarieel vastgelegd maar gewoon binnen het gezin geregeld.
In 2010 overlijdt de moeder, het vermogen is inmiddels geslonken tot € 90.000. Volgens de notaris is € 40.000 (de 2 kindsdelen uit de erfenis van vader in 1995) hiervan vrijgesteld van successie zodat alleen over de resterende € 50.000 successiebelasting dient te worden betaald.

Wij vertelden de notaris dat, voor zover wij wisten tenminste, in 1995 helemaal geen aanslag successiebelasting is ontvangen. Helaas kunnen wij dit niet exact nagaan, we kunnen de boekhouding terugvoeren tot ca. 1997.
Volgens de notaris dient de belastingdienst echter binnen 3 jaar na overlijdensdatum een aanslag op te leggen. Doet zij dit niet dan treed verjaring op. Een navordering verjaart na 8 jaar. De belastingdienst kan nu niet meer successierecht opleggen over een overlijden in 1995.

Op zich klinkt dit wel aannemelijk maar is het zo dat de vermeende vrijstelling van de twee kindsdelen gebaseerd is op het vermogen van destijds, dus van 1995? Dat zou dus inhouden dat wij moeten proberen uit te zoeken wat de waarde van het huis en het banksaldo op dat moment waren.

Weet iemand hier iets meer van?

Groet, Tilda
_________________
Dubio ergo sum

[TP]

Blijkbaar was er geen langstlevende testament van vader opgemaakt. Moeder heeft het kindsdeel mogen houden. Je geeft niet aan of dit geschonken of geleend was. Ik ga er vanuit dat dit onderhands geleend is. Bij afwikkeling nu blijft die €40.000 van toen buiten beschouwing. Als het geleend is met rente dan blijft zelfs de rente vanaf 1995 buiten beschouwing. Je moet nu gewoon deze lening in mindering brengen op de massa erfenis want het is geen erfenis.

Als er geen succesierechten is betaald in 1995 dan is die inmiddels verjaard maar ik kan me dat niet voorstellen want die aangiften werden gewoon toegestuurd. Overigens kan de fiscus dit ook niet nakijken. Dus verjaring is correct.

[Tilda]

Dank voor je reactie TP. Gisteravond nogmaals in de papieren gedoken en het blijkt dat de kindsdelen destijds wel belast zijn. Dit blijkt door moeder te zijn voldaan omdat zij het vruchtgebruik bleef hebben tot aan haar dood. Helaas kan ik me dus niet beroepen op verjaring.

Het blijkt dat destijds het erfdeel van moeder is vastgesteld op 48% en beide kindsdelen op 26%. Maar ik ben benieuwd hoe zich dat naar het heden vertaald. Je zou kunnen stellen dat over 52% van het legaat al erfrecht is betaald en dat je nog maar over 48% erfrecht zou hoeven te betalen. Maar volgens mij is dit te simpel gesteld. Stel dat moeder kortgeleden een miljoen had gewonnen in de loterij, dan zou je maar over 480.000 erfbelasting hoeven te betalen... zo simpel ligt het helaas niet denk ik.

Afijn, we hebben binnenkort een gesprek met de notaris. Die zal het ons vast haarfijn kunnen uitleggen. Ik laat het hier nog wel even weten, dat zijn altijd interessante weetjes want erfrecht heb je nooit zo vaak mee te maken.

Beide ouders hadden overigens een testament langstlevende en hierin wordt ook gesproken van oprenting wanneer de kinderen hun erfdeel niet zouden opeisen. Dus bij 15 jaar rente van, laten we zeggen gemiddeld 3% per jaar, dan valt al een heel groot deel van het legaat buiten het erfrecht. En dat scheelt je aanzienlijk in de te betalen erfbelasting.
_________________
Dubio ergo sum

[TP]

Nu is van belang wat zich werkelijk heeft afgespeeld. Als er sprake is van een langstlevende vruchtgebruik met een niet opeisbare vordering dan wordt de situatie misschien "makkelijk" Een vruchtgebruik aan de langstlevende betekent een niet opeisbare vordering door de kinderen. Dit vruchtgebruik is bij de langstlevende belast volgens een bepaalde berekening, maar dat is geregeld en juist. Afhankelijk van hetgeen in het testament heeft gestaan kan over de niet opeisbare vordering rente vanaf 1995 worden gerekend, wettelijk is nu, vanaf 1 januari 2010, 6% samengestelde rente de richtlijn. Lijkt me dat je dit percentage gewoon hanteert. Deze vorderingen plus rente gaan als kindsdelen af van de erfenismassa. Dus de vordering kan misschien op moment van overlijden langstlevende €80.000 bedragen en die gaat van de erfenismassa nu af.

Theo

[Tilda]

[TP]

In de Successiewet 2010 art 9 lid 2 staat 6% samengestelde intrest op jaarbasis inderdaad. Tot 2010 was hier veel gesteggel over in de jurisprudentie. In de praktijk werden soms percentage van 20-15% gehanteerd als dit zo in het testament stond of binnen 180 dagen na overlijden door de erfgenamen was vastgesteld. Alles boven de 6% is nu een schenking. Tot 2010 kan dus een discussie over de rente bestaan. Het lijkt logisch om gewoon die 6% te hanteren want het is percentage dat terugkeert in oude jurisprudentie.
Ja, met 6% in 15 jaar dan is het bedrag meer dan verdubbeld, vandaar mijn rekenvoorbeeld.

De waarde van het huis op moment van overlijden is in principe bepalend. In de praktijk wordt de WOZ-waarde gehanteerd maar als je een goed taxatierapport met een lagere waarde dan kom je er door.

Theo

[Tilda]

[TP]

Beste Tilda,

Dat zie je goed. Overigens wil een goede taxatie nog niet zeggen dat je het huis tegen die waarde verkocht krijgt tegenwoordig. Maar een goede makelaar moet daar raad mee weten, geef hem duidelijk het doel van de taxatie aan.

Het kindsdeel dat als vruchtgebruik bij moeder is gebleven is inderdaad de niet opeisbare vordering die je met rente er uit kunt lichten. In de huidige SW is dit vruchtgebruik wettelijk geregeld dat die naar de langstlevende gaat, dit ter nadere info. Met een rente van 6% is het bedrag in 15 jaar meer dan verdubbeld, dus dat scheelt alvast een slok op een borrel lijkt me.

Succes er mee

Theo

[Tilda]

[TP]

Je kunt het appartement in principe overnemen tegen elk bedrag. Alleeen...je loopt dan het risico dat het verschil tussen de marktwaarde en de overnamesom kan worden aangemerkt als schenking als dit onder de aandacht van de belastingdienst komt. Dat zal de notaris ook al signaleren mede gelet op de bepaling van de eventueel verschuldigde overdrachtsbelasting (niet verschuldigd als het pand uit de erfenis komt). De schenkbelasting tussen broer en zus ligt ongunstiger dan de erfbelasting. Als overnamesom adviseer ik de getaxeerde waarde van de makelaar te hanteren, dan kun je het ook onderbouwen. Wellicht moet je nog een financiering regelen en dan heb je gelijk een goed verhaal naar de bank. Maar dit is maatwerk gelet op jouw persoonlijke situatie.

Theo

[Tilda]

[TP]

Er kan zeker creatief gehandeld worden maar dat is afhankelijk van de situatie. Als je nu geen koopwoning hoeft te verkopen omdat je huurt dan kun je een hypotheek opnemen als dit fiscaal voordelig is. Eigen geld inleggen heeft dan niet mijn voorkeur gelet op het fiscale effect. Uiteraard kan je broer je geld als hypotheek lenen, is voor hem wellicht een goede belegging. Ik ken jouw situatie niet maar ik bespeur dat je geen erfgenamen hebt en dan moet je eens vooruit denken. Maar goed dat heeft niets met de aanvankelijke case te maken.

Overigens kun je het taxatierapport ook gebruiken bij een eventueel bezwaar tegen de aanslag OZB 2011.

[Tilda]

We zijn inderdaad beide ongehuwd en zonder kinderen. Mijn persoonlijke ervaring is dat geschillen over een erfenis vaak ontstaan omdat er dan ook belanghebbenden buiten de familie bij betrokken zijn. In dat opzicht zijn wij in het voordeel, er kan een vrij eenvoudige verdeling plaatsvinden zolang de verdeling zo eerlijk mogelijk is en we hiermee beide akkoord gaan.
Ik had al een eigen woning maar die staat al ruim anderhalf jaar te koop. Qua vraagprijs al twee maal gezakt en ik zou allang genoegen nemen met 80% van de vastgestelde WOZ-waarde maar dat zit er niet in vrees ik. Blijkbaar zijn de gemeenten hier van mening dat de onroerend goedmarkt nog steeds volop in lift zit.
Ik moet de hypotheek daar betalen en hier betaal ik gewoon de rekeningen, dus geen huur.

Mijn moeder zat de laatste jaren in een verpleegtehuis en het was praktisch gezien handiger dat ik tijdelijk in het appartement van moeder ging wonen, we bezochten haar dagelijks en dit was veel dichterbij. Dat scheelde heen en terug al gauw 80km per dag minder reisafstand. Zij was de laatste 5 jaar dementerende en we wisten dus dat dit moment er een keer zat aan te komen. Ik heb wel eens gezegd dat ik het appartement wel zou willen overnemen maar we hebben er nooit echt goed over nagedacht hoe het later met de verdeling zou komen. Maar dat zijn ook dingen waar je op dat moment liever niet aan denkt.

Ja, het taxatierapport ga ik zeker gebruiken voor het bezwaar OZB 2011. Tot op heden had ik geen probleem met een klein beetje overwaardering maar ik heb het gevoel dat de gemeenten in deze regio (Friesland) het de laatste jaren wel heel erg bont maken.
_________________
Dubio ergo sum

[Tilda]

Schiet mij ineens te binnen: is het beter om de WOZ waarde niet te noemen aan de makelaar, zodat hij zich niet laat beïnvloeden door de hoge inschatting van de gemeente? Of zal hij die bij een taxatie toch vooraf gaan opvragen? Misschien weet je hier meer van...

Het gaat natuurlijk wel om de huidige marktwaarde, en niet om een vraagprijs bij verkoop. Maar dat zal hem vast wel duidelijk zijn.
_________________
Dubio ergo sum

[TP]

Mijn ervaring is dat dit niet altijd de "koude kant" van de familie problemen veroorzaakt. Geld doet mensen veranderen.

Als beiden geen erfgenamen hebben dan is het wellicht handig om over de toekomst na te denken en hoe er met vermogen en erfenissen in de toekomst moet worden omgesprongen, dit mede ter beperking van erfbelasting. Maar ook als de langstlevende is overleden want dan gaat de erfenis naar de volgende in de lijn of zelfs naar de overheid.

Als je WOZ-waarde te hoog vind dan moet je die ten alle tijden bestrijden m.b.v. taxaties. Er zijn taxateurs die dit gratis verzorgen (ze claimen nl kosten met de gemeente)

Theo