3:296 Rechtsvordering om iets te verbieden

[cia76]

Forumleden,

Ik ben met aansprakelijkheidsrecht bezig en ik kom in de leerstof tegen dat een ieder die daar voldoende belang bij heeft (3:303) een rechtsvordering (3:296) kan instellen. Hierbij wordt vermeld dat zo'n rechtsvordering mede in kan houden om iemand iets te verbieden.

Als iemand in strijd met de natuurbeschermingswet activiteiten onderneemt die schade toebrengen aan de natuurwaarden en dit doet zonder vergunning dan zijn die activiteiten naast bestuursrechtelijk en of strafrefchtelijk handhaafbaar ook civiel onrechtmatig en kunnen belanghebbende verenigingen een verbodsactie 3:296 inroepen concludeer ik dan.

Zie ik dit goed? Zo ja, dan is ons advies aan mensen die op dit forum komen om in bepaalde gevallen een verzoek tot handhaving tot het betreffende bevoegd gezag te richten wellicht niet altijd het meest volledige advies als die mensen ook een verbodsactie op grond van 3:296 in kunnen roepen.

Eens?

[bona fides]

Volgens mij wordt er meestal ook wel opgemerkt dat je de buurman (bijv.) ook civiel kunt aanspreken. En ja, het klopt dat dit kan.

Probeer je de overheid iets te verbieden (bijv. verbod op subsidie aan SGP), dan moet je de bestuursrechtelijke weg gebruiken als die openstaat of open heeft gestaan.
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[Arnoud Engelfriet]

Maar dat "voldoende belang" hebben is niet altijd even eenvoudig aan te tonen. Het bekendste arrest is het Tandartsen-arrest, waarin een groep (inderdaad) tandartsen optrad tegen een concurrent die zonder de verplichte vergunning de tandheelkunde beoefende. Zij waren niet ontvankelijk omdat de eis van een vergunning niet strekte tot bescherming van het belang van de concurrent.

De vraag hier is dus welke schade jij lijdt doordat iemand een boom omhakt (oid) in een beschermd natuurgebied.

Arnoud

[bona fides]

Hmm, als dat het Tandarts-arrest is dat ik ken, dan was het (civiele) "voldoende belang" geen probleem. Het argument dat een (oneerlijke) concurrent een nadeel oplevert lijkt mij inderdaad voldoende om die drempel te passeren.

Het probleem in dat arrest was of de onbevoegde tandarts onrechtmatig handelde jegens de klagende tandartsen. Als een handeling niet onrechtmatig is jegens jou, dan kun je niet op grond van art. 3:296 BW een verbod vorderen (althans, de vordering zal niet worden toegewezen).

De vergunningsplicht die de onbevoegde tandarts overtrad beoogde niet mede het belang van de bevoegde tandartsen bij eerlijke concurrentie te beschermen. Tot zover zag het er niet goed uit voor de eisers.

A-G Langemeijer concludeerde echter dat de onbevoegde tandarts óók inbreuk maakte op een ongeschreven zorgvuldigheidsnorm die wél strekte tot bescherming van het concurrentiebelang van de eisers. De Hoge Raad ging in zijn uitspraak met deze "correctie Langemeijer" mee.

In het bestuursrecht doet deze problematiek zich niet voor. Zodra je belanghebbende bent (weliswaar een zwaardere eis dan het hebben van voldoende civiel belang), doet het er niet toe of de overtreden norm de strekking heeft een belang van de belanghebbende te beschermen. Het bestuursrecht kent deze relativiteitseis niet.

[cia76]

Dus als ik het samen mag vatten voor wat betreft dat tandartsenarrest:
Uiteindelijk was bij dat tandartsenarrest dus wel voldoende belang in de zin van 3:303 om een rechtsvordering in te stellen maar werd er geen schadevergoeding ex 6:162 toegekend omdat niet aan het relativiteitsvereiste van 6:163 werd voldaan....

Even ingaan op het omhakken van die bomen in een beschermd natuurgebied: Een milieuvereniging die in haar statuten heeft staan dat zij die belangen behartigt kan dan toch een rechtsvordering ex 3:296 instellen inhoudende een rechterlijk verbod (per direct ermee stoppen) alsmede een verzoek tot handhaving richten aan het bevoegd gezag van de natuurbeschermingswet of een andere wet ingevolge waarvan vergunning benodigd is? Even ervan uitgaande dat ze meer dan één boom omzagen zodat een rechtsvordering zinnig is. Dit begreep ik uit bona's eerste bericht en dit is het standpunt dat ik ook wil verdedigen.

[bona fides]

Mee eens.

Zo'n civiel rechterlijk verbod is dan desnoods af te dwingen met behulp van de sterke arm, al weet ik niet hoe dat praktisch in zijn werk gaat.
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[cia76]

[bona fides]

Dat is waar, dwangsom kan in ieder geval ook en ligt ook meer voor de hand.

In gevallen waar een dwangsom niet helpt kan de rechter op verlangen van de schuldeiser de tenuitvoerlegging bij lijfsdwang toestaan (art. 585). Maar dit is wel een laatste redmiddel, zie art. 587 Rv. De deurwaarder kan hierbij hulp van de sterke arm inroepen (art. 595 Rv).

Bij strafrechtelijke overtredingen kan natuurlijk iedereen de politie bellen die onmiddellijk kan ingrijpen.
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[arizona]

Gaat een burgerlijke rechter zo'n vordering behandelen als iemand de bestuursrechtelijke weg (verzoek om handhaving met bezwaar en beroep) kan volgen?

[bona fides]

Ik kan me eigenlijk niet voorstellen dat de burgerlijke rechter in een geschil tussen particulieren de eiser zou vertellen dat hij eerst om handhaving moet verzoeken.

In ieder geval is het soms expliciet de bedoeling dat er (ook) civielrechtelijk wordt gehandhaafd, bijv. in het mededingingsrecht.

Over hoe het zit als de bestuursrechtelijke weg tot en met de bestuursrechter zonder succes is bewandeld ben ik minder zeker. Zou de civiele rechter zich zonder meer aansluiten bij het oordeel van de bestuursrechter, of beoordeelt hij de zaak helemaal opnieuw?
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[arizona]

Wat blijft er nog over van de rechtszekerheid die het bestuursprocesrecht met zijn korte termijnen biedt, als je (stel dat iemand ten onrechte een vergunning heeft gekregen om die boom te kappen) verzuimt bezwaar en beroep in te stellen tegen die vergunning, en de vergunninghouder vervolgens alsnog een civielrechtelijk kapverbod om de oren zou kunnen krijgen? Het wordt helemaal mooi als dit zelfs nog zou (kunnen) gebeuren na een zonder succes doorlopen bestuursrechtelijke beroepsprocedure.

Edit: het gaat hier dus waarschijnlijk niet om een vermeend ten onrechte verstrekte vergunning maar om het handelen zonder een vergunning maar rechtssystematisch is dat niet zo'n heel groot verschil lijkt me.

[bona fides]

De vergunningverlening kun je in een civiele procedure niet meer aanvechten. Is de vergunning eenmaal (al dan niet ten onrechte) verleend, dan kun je in een civiele procedure die persoon ook niet meer verwijten dat hij de wet breekt die de vergunning verplicht stelt. Die vergunning heeft hij immers.

Maar wat je wel kunt doen is je in een civiele procedure beroepen op andere wettelijke bepalingen en eventueel ongeschreven zorgvuldigheidsnormen. Zie Vermeulen/Lekkerkerker: Lekkerkerker handelde met een hinderwetvergunning (vermoedelijk terecht verleend, maar dat doet er nu niet toe), maar die vergunning verhinderde niet dat hij onrechtmatig handelde jegens Vermeulen.

Een ander voorbeeld is de bouwvergunning. Die wordt verleend als de aanvraag aan het bouwbesluit voldoet. Omwonenden kunnen dan nog wel de bouw tegenhouden, bijv. als er onrechtmatig veel licht zou worden weggenomen, of als de bouwvergunning is verleend om op de grond van de buurman te bouwen (wat niet getoetst wordt bij de vergunningverlening).

Interessant wordt het als bij de vergunningverlening wettelijk gezien wel rekening is gehouden met een specifiek belang van een andere particulier. Kan die ander na vergunningverlening dan met succes bij de burgerlijke rechter aanvoeren dat zijn specifieke belang is geschonden (dus een belang waar het bestuursorgaan expliciet rekening mee had moeten houden)? Maakt het daarbij uit of die ander bezwaar en beroep heeft aangetekend tegen de vergunningverlening (en heeft verloren)?

Het lijkt mij dat de formele rechtskracht van de vergunning je niet kan worden tegengeworpen als je je bij de civiele rechter beroept op dat specifieke belang.

Voorbeeld:
Gasunie komt er te laat achter dat iemand ten onrechte een bouwvergunning heeft gekregen om precies boven een gasleiding te bouwen, waardoor een gevaarlijke situatie is ontstaan. Gasunie moet de leiding verleggen en maakt hiervoor kosten. Laten we aannemen dat de particuliere bouwer op de hoogte was van de ligging van de gasleiding en daarom in beginsel onrechtmatig handelde jegens Gasunie. Gasunie spreekt hem op de gemaakte kosten aan. Deze beroept zich jegens Gasunie op zijn bouwvergunning. Die bouwvergunning had juist vanwege die gasleiding niet mogen worden verleend. Zal de burgerlijke rechter de vordering van Gasunie nu afwijzen onder verwijzing naar de formele rechtskracht?
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[cia76]

[bona fides]

Niet erg belangrijk, maar ik zag net dat ik de rollen van Vermeulen en Lekkerkerker hierboven heb omgedraaid.

[cia76]