Voorwaardelijke opzet of bewuste schuld??

[Steppie]

Hieronder een casusvraagje van Strafrecht, waar ik zelf erg over twijfel:

[Suijkerbuijk]

Strafrecht is niet mijn sterkste kant, en mijn laatste college materieel strafrecht is al enige jaren geleden. Tot zo ver de disclaimer


A heeft misschien niet willens en wetens het ongeluk veroorzaakt, maar hij heeft zich wel willens en wetens het risico genomen dat door zijn gedrag (alcoholgebruik en zwaar overschrijden maximumsnelheid) een ernstig ongeluk plaats zou vinden. Op basis hiervan zou ik zeggen dat er wel sprake is van voorwaardelijke opzet. Dus doodslag i.p.v. enkel dood door schuld.

[Arno]

Niet zo gek dat je twijfelt over het antwoord hoor, het lijkt een mix van 2 arresten.

Het ene arrest is het Posche-arrest (HR 15-10-1996, NJ 1997, 199), waarin de Hoge Raad heeft bepaald dat er bij een soortgelijke roekeloze inhaalmanoevre (zonder drankgebruik van de bestuurder) sprake was van (bewuste) schuld, omdat, gezien het grote risico dat de automobilist zijn eigen dood op de koop toe zou nemen, niet gezegd kon worden dat de automobilist de aanmerkelijke kans op het overlijden van de ander heeft aanvaard. Het wilselement krijgt hier dus veel aandacht, waarbij van belang werd geacht dat de automobilist meerdere malen een ingezette inhaalmanoevre had onderbroken en anderzijds dat de verdachte door zijn handelswijze aanmerkelijk levensgevaar had opgelopen.

Van het andere arrest kan ik geen bronvermedling geven, omdat ik er slechts van heb gehoord. Misschien iemand anders?
Waar het op neerkomt is dat een man teveel had gedronken en toen in zijn auto naar huis reed. Tijdens die rit reed hij iemand aan (naar ik meen te herinneren in een woonwijk) die daardoor kwam te overlijden. De Hoge Raad was van mening dat er sprake was van opzet op de dood van het slachtoffer, omdat verdachte, doordat hij dronken in de auto was gestapt, bewust de aanmerkelijke kans had aanvaard dat een dergelijk gevolg zou kunnen intreden. (Waar ik het overigens niet mee eens ben, maar dat terzijde )

Dat laatste arrest is meestal niet voorgeschreven, maar de redenering van de Hoge Raad over voorwaardelijk opzet is niet zo verwonderlijk, dus misschien dat van je werd verwacht dat je zelf ook tot zo'n redenering had kunnen komen.

Ik denk dat er in deze casus sprake is van opzet, omdat de bestuuder had gedronken en daarom dus (volgens de redenering van de Hoge Raad) bewust de aanmerkelijke kans had aanvaard dat een dergelijk gevolg zou kunnen intreden.

[Suijkerbuijk]

Even een extra vraag er tussendoor..

In hoeverre zal het te snel rijden op zich voorwaardelijke opzet opleveren?

Dat dronken rijden voorwaardelijke opzet op kan leveren volgt uit het vooralsnog onbenoemde arrest dat Arno noemt.

Het veel te hard rijden (in dit geval 70 km harder dan de toegestane snelhied) en dat uit de casus blijkt dat de verdachte met dezelfde snelheid zijn inhaalspoging uitvoerde, lijkt mij ook voldoende voor voorwaardelijke opzet. Het lijkt mij zelfs eenvoudiger. Bij dronken rijden moet de bestuurder beseffen dat zijn reactievermogen niet optimaal zal zijn. Bij te hard rijden zal een bestuurder moeten beseffen dat hij door zijn snelheid de tijd mist om te reageren op verkeerssituaties. Maar daar komt bovenop dat een bestuurder die met 150 over de weg raast naar mijn mening ook moet beseffen dat alles wat hij met die snelheid raakt een grote kans loopt te overlijden.

[Arno]

Ik zie dat ik een foutje heb gemaakt In het Posche-arrest had de bestuurder ook alcohol gebruikt! Ook reed de auto daar veel te hard, dus kennelijk zijn dit nog niet genoeg redenen om voorwaardelijk opzet aan te nemen. Deze casus lijkt dus erg op het Posche-arrest en het zal daarom (bij nader inzien) toch om (bewuste) schuld gaan.
Blijft wel staan dat ik het moeilijk te rijmen vind met dat andere arrest Misschien dat de Hoge Raad nu ook wel anders zou bepalen over dezelfde casus; culpoze zaken worden immers steeds vaker onder de opzet-noemer geplaatst

[Ramonkey]

In het Porsche arrest was de verdachte ook onder invloed dus het is mijns inziens gewoon de porsche casus in een iets ander jasje.

Zoals bekend ging de HR in het Porsche-arrest niet akkoord met de voorwaardelijk opzetconstructie om het opzet bewezen te verklaren. Van belang was daarbij o.a. dat voorafgaande aan de fatale inhaalpogingen de verdachte ook enkele malen had geprobeerd in te halen, maar die inhaalpogingen steeds afbrak. De HR concludeerde daar o.a. uit dat de verdachte op het moment van de inhaalpoging er vanuit moest zijn gegaan dat de poging zou slagen. Hij had derhalve niet willens en wetens de aanmerkelijke kans aanvaard dat er een ongeluk zou kunnen plaatsvinden door zijn inhaalpoging. Hij is slechts overmoedig geweest door te denken dat hij kon zonder brokken te maken wel kon inhalen(=bewuste schuld). Ander punt waar de HR over viel was dat de verdachte niet snel willens en wetens de aanmerkelijk kans zou hebben aanvaard indien hij wist dat hij zelf grote kans liep het leven te laten.
In de casus wordt wel melding gemaakt van de gemoedstoestand van de verdachte ("raakt overmoedig") dus dat zou wijzen op bewuste schuld.

In het Porsche arrest reed de verdachte overigens ook veels te hard en daar werd zoals gezegd geen opzet aangenomen. Het te hard rijden op zich is wel gevaarlijk, maar van belang voor opzet in voorwaardelijke zin is of de verdachte door zijn rijgedrag ook willens en wetens een kans op een ongeluk voor lief neemt. Heeft hij bedacht dat door zijn rijgedrag een ongeval plaats zou kunnen vinden maar denkt verdachte dat het zo'n vaart niet zal lopen (verdachte is overmoedig, heeft een verkeerde inschatting gemaakt etc.) dan is altijd sprake van bewuste schuld.

Wetsvoorstel TK 2001-2001, 28 484 nr. 3 zal hier in de toekomst duidelijkheid over verschaffen door de schuldvorm "roekeloosheid" in te voeren. Van roekeloosheid is sprake "In alle gevallen waarin sprake is van zeer onvoorzichtig gedrag waarbij welbewust en met ernstige gevolgen onaanvaardbare risico’s worden genomen". Ter afbakening van voorwaardelijk opzet wordt in dat wetsvoorstel gesteld dat "in het algemeen bij roekeloosheid sprake moeten zijn van bewustheid van het risico van ernstige gevolgen, waarbij op zeer lichtzinnige wijze er vanuit wordt gegaan dat deze risico’s zich niet zullen realiseren.” Roekeloosheid zal derhalve de bovengrens gaan vormen van culpa. In het wetsvoorstel worden tevens enkele voorbeelden genoemd van, in de ogen van de wetgever, roekeloze gedragingen in het verkeer: rijden onder invloed, te hard rijden en het niet geven van voorrang.
_________________
Be the change you want to see in the world

[abraxes]

Kan je mij uitleggen hoe ik bewuste schuld moet interpreteren?

Deze gedachte gezien vanuit de vergelijking met onmogelijke culpoze opzet.

Waar ik tevens deze zin:

culpoze zaken worden immers steeds vaker onder de opzet-noemer geplaatst

niet helemaal begrijp.

[Ramonkey]

[abraxes]

Dank je wel Ramonkey, het is me nu duidelijk. Griezelig voorbeeld trouwens, het zal je maar gebeuren .

Naar aanleiding van jou schrijven heb ik meteen even de jurisprudentie bekeken, inderdaad, bewuste schuld, totaal niet te vergelijken met de onmogelijkheid van culpoze opzet.
-------------------------------------------------------------------------------------
LJN: AF4287, Hoge Raad, 00458/02

8. Het onderscheid tussen voorwaardelijk opzet (dolus eventualis) en culpa wordt gevormd door zowel het 'willen' als het 'weten' van de dader. Voor voorwaardelijk opzet zijn twee elementen vereist: het kenniselement, dat inhoudt dat de dader zich van de mogelijkheid van het intreden van het gevolg bewust is geweest. Wanneer hij zich die kans niet bewust was maar wel had behoren te zijn, is sprake van onbewuste schuld, een geval van onachtzaamheid. Voorts geldt voor voorwaardelijk opzet een wilsvereiste: de dader moet de aanmerkelijke kans dat het gevolg zal intreden willens en wetens hebben aanvaard, voor lief hebben genomen, op de koop toe hebben genomen. In het geval van bewuste schuld ontbreekt dit wilselement: de dader wenste het intreden van het gevolg waarvan hij ten onrechte de kans verwaarloosbaar klein inschatte in ieder geval niet.

9. Dat de grens tussen voorwaardelijk opzet en bewuste schuld soms dun is en bovendien in grote mate afhankelijk is van de specifieke omstandigheden van het geval, blijkt wel uit de jurisprudentie op dit gebied. Een bekend voorbeeld is het zogenaamde Porsche-arrest (HR 15 oktober 1996, NJ 1997, 199), waarin de Hoge Raad oordeelde dat de bewezenverklaring van doodslag nadere motivering behoefde, nu niet waarschijnlijk was dat de verdachte, die bij een gevaarlijke inhaalmanoeuvre vijf mensen had doodgereden, ook de aanmerkelijke kans op zijn eigen dood had aanvaard ten gevolge van een frontale botsing met een tegenligger. In zijn noot onder dit arrest wijst 't Hart erop dat deze uitspraak "goed te plaatsen (valt) in de door Remmelink gesignaleerde zorg van de HR om nauwlettend toe te zien op hetgeen zich heeft afgespeeld teneinde te voorkomen dat in het grensgebied tussen dolus en culpa de bewuste schuld wordt geannexeerd door het voorwaardelijk opzet."

[Steppie]

bedankt voor de reacties! het is me nu iig een stuk duidelijk geworden

[Nemine contradicente]

[Eva]

Ik ben het met Nemine Contradicente eens.
De grens tussen bewuste schuld en voorwaardelijk opzet is, zo blijkt wel, niet altijd makkelijk te bepalen. In het Porsche-arrest vind ik het erg raar dat de rechters niet tot voorwaardelijk opzet zijn gekomen. Het zal dan , zoals Ramonkey al zegt, te maken hebben met de inhaalpogingen die daaraan vooraf zijn gegaan en steeds zijn afgebroken. Dat is dan misschien net het punt dat de weegschaal doet overslaan naar bewuste schuld, maar ik vind het zelf een eigenaardige uitspraak en ben het er niet mee eens.
In de casus die Steppie beschrijft lijkt mij dan ook dat er sowieso sprake is van voorwaardelijk opzet. Iemand die met 150 kilometer per uur rijdt op een weg waar je 80 mag en herhaaldelijk rode stoplichten negeert en dan gaan inhalen hád moeten weten dat dit wel eens fout kon gaan aflopen...

[Pax et iustitia]

Hmm maar hoe zit het nou dan met culpa in causa? Als je veel drinkt dat ben je toch de schuld van je eigen schuld?

[quinty]

nu haal je effe twee zaken door elkaar....culpa (of dolus) in causa is van belang voor bijvoorbeeld het wel/ niet honoreren van een rechtvaardigingsgrond of schulduitsluitingsgrond. En idd, wat je zegt als je jezelf verwijtbaar in een bepaalde situatie hebt gebracht, kan dat leiden tot een afwijzing van een rechtvaardigingsgr of schulduitslgr. Alcohol kan daarbij een rol spelen.

kijk maar eens naar bovenstaande reacties. Uit het porsche-arrest was er ook sprake van een verdachte onder invloed, echter voor de grens tussen vw opzet en bewuste schuld was dat niet van belang. In casu ging het om iets anders namelijk dat verdachte niet ook willens en wetens de aanmerkelijke kans op zijn eigen dood had aanvaard.

en bovendien als jij met TE veel alcohol een auto instapt dan aanvaard je bewust de aanmerkelijke kans dat een bepaalde gevolg (bijv de dood van een ander) zal intreden.

[Pax et iustitia]