Rechtsbescherming en VN veiligheidsraad

[bona fides]

De zaken van Kadi en Yusuf zijn misschien bekend van het vak Europees recht. Kadi en Yusuf zijn door de VN Veiligheidsraad geplaatst op een lijst met van terrorisme verdachte personen wiens banktegoeden bevroren dienden te worden. Deze lijst is opgenomen in een EG-verordening waarin de lidstaten werden verplicht de tegoeden van de personen op die lijst te bevriezen.

Zowel Kadi (T-315/01) als Yusuf hebben tegen deze verordening bij het Gerecht van Eerste Aanleg beroep aangetekend. Het Gerecht verwierp beide beroepen, min of meer op de grond dat het niet bevoegd is om resoluties van de VN Veiligheidsraad (indirect) te toetsen, ook al staat er verder geen enkel rechtsmiddel tegen het handelen van de VN Veiligheidsraad open (art. 103 VN Handvest: verplichtingen op grond van het Handvest gaan voor op alle andere internationale verplichtingen van lidstaten). Het Gerecht achtte die leemte in de rechtsbescherming ook niet in strijd met ius cogens.

Maar vandaag heeft de A-G in het hoger beroep van Kadi (C-402/05 P) geconcludeerd dat het Hof van Justitie het arrest van het Gerecht moet vernietigen. Als ik het goed begrijp vindt hij dat bij gebrek aan rechterlijke toetsing binnen de VN, het Hof verplicht is om de verordening te toetsen aan de grondrechten van Kadi. Op grond van het feit dat Kadi bij de vaststelling van de verordening niet is gehoord, dient die verordening volgens de A-G te worden vernietigd voor zover zij betrekking heeft op Kadi.

In ieder geval een interessante conclusie. De A-G gaat onder meer uitgebreid in op de verhouding tussen de internationale rechtsorde en de communautaire rechtsorde. Ik ben benieuwd hoe het Hof gaat oordelen.
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[Duch]

Inderdaad een netelige en interessante kwestie. Als ik de zaken goed heb begrepen juist ook vanuit het oogpunt van grondrechten en 'constitutionele' toetsing.
_________________
This is a court of law young man, not a court of justice
- Oliver Wendell 'the great dissenter' Holmes -

[bona fides]

[Duch]

Ik heb helaas nog geen tijd gehad de conclusies te lezen dus het kan zijn dat ik de plank een beetje mis sla. Wat ik echter merkwaardig blijf vinden is dat aan art. 103 VN de conclusie verbonden wordt dat resoluties van de VN-Veiligheidsraad ook gemeenschapsintern voorrang zouden hebben op het gemeenschapsrecht. Is het namelijk niet juist zo dat die voorrang weliswaar VN-rechtelijk geldt, maar dat daarmee niet gezegd is dat gemeenschapsinstellingen de bevoegdheid zouden hebben in strijd met het gemeenschapsrecht gehoor te geven aan dergelijke resoluties. Het feit dat de EG een bepaalde plicht zou hebben jegens de VN maakt toch niet dat zijn instellingen ook bevoegd zijn aan die plicht gehoor te geven? Juist ook het Hof van Justitie (EG) lijkt me niet bevoegd ten gunste van een resolutie van de Veiligheidsraad af te wijken van het EG-verdrag.
_________________
This is a court of law young man, not a court of justice
- Oliver Wendell 'the great dissenter' Holmes -

[bona fides]

Als je het EG-Verdrag ziet als een "gewoon" verdrag, dus zonder autonome interne werking in de nationale rechtsorde, dan lijkt het mij dat de lidstaten internationaalrechtelijk gehouden zijn de resolutie uit te voeren, terwijl het EG-Verdrag daar niet aan in de weg kan staan. Art. 103 VN geeft internationaalrechtelijk voorrang aan de resolutie.

Maar het HvJ EG heeft bepaald dat het EG-Verdrag wél autonome werking heeft in de nationale rechtsorde. De resolutie legt aan lidstaten een internationaalrechtelijke verplichting op waaraan binnen de nationale rechtsorde uitvoering dient te worden gegeven. Het EG-recht maakt deel uit van die nationale rechtsorde. Art. 103 VN heeft geen werking binnen die nationale rechtsorde. De omzetting van de resolutie in nationaal recht raakt aan de bevoegdheden van de EG, dus moet EG-rechtelijk gebeuren.

Hmm, als ik het zo zie begin ik een beetje te begrijpen waarom er getoetst kan worden. Als Nederland zelf de resolutie had uitgevoerd per besluit van een daartoe bevoegd bestuursorgaan, zouden de belanghebbenden ook moeten zijn gehoord. De resolutie verplicht Nederland om een bepaald resultaat te bereiken, maar schrijft niet voor hoe dat resultaat moet worden bereikt. Dat Nederland de resolutie uitvoert via het EG-stukje van de nationale rechtsorde maakt dat niet anders.

Of ik het zo goed zie is een andere vraag .
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[Duch]

Art. 103 VN verklaart weliswaar dat VN-recht voorrang heeft voor andere verdragen, maar dat maakt dat nog niet per se waar. Het VN-verdrag kan immers niet eenzijdig zijn relatie tot andere verdragen afbakenen. Stel dat er een internationaal knikker-verdrag zou zijn dat zou verplichten tot afwijking van het VN-verdrag, dan is de verplichting op grond daarvan net zo verbindend als het VN-verdrag. Een lidstaat kan aan beide verplichtingen niet ontkomen met een beroep op het andere verdrag. Dat het VN-verdrag meent dat de lidstaten in geval van conflict ervoor moeten kiezen hun VN-verplichtingen uit te voeren maakt dat niet anders. Volgens mij is er geen hiërarchie tussen het VN-verdrag en andere verdragen en kunnen in zijn algemeenheid verplichtingen op grond van het ene verdrag niet dienen ter ontkoming aan verplichtingen op grond van het andere.

Los gezien van wat de EU precies is, is het volgens mij zo dat VN-resoluties niet uit eigen kracht doorwerken in de rechtsorde van de lidstaten. Ze moeten dus worden omgezet om basis van bestaande bevoegdheden. Zoals in de reactie hierboven terecht staat moet die bevoegdheidsuitoefening gebeuren conform het eigen interne recht. Intern geldende recht van diegenen die door de te nemen besluiten getroffen worden lijken me dan ook onverkort gelden, voor zover het interne recht zelf niet bepaalt dat daaraan gederogeerd kan worden door VN-resoluties. Dat kan ertoe leiden dat de VN-resolutie niet omgezet kan worden wegens internrechtelijke bezwaren (bijvoorbeeld onoverkomelijke strijd met grondrechten). Als dat zo is kan door de lidstaat in kwestie niet voldaan worden aan de verplichtingen onder het VN-verdrag, zolang het interne recht niet wordt gewijzigd. Dat hij daarvoor internationaalrechtelijk aansprakelijk is, is evident, maar dat betekent niet dat de lidstaat door die aansprakelijkheid bevoegd zou worden het interne recht te schenden.

Volgens mij doet de eventuele autonome werking van het gemeenschapsrecht slechts in die zin aan het bovenstaande af, dat (vermoedelijk) de relevante actoren veranderen. Het Europese Hof is in geen geval bevoegd te concluderen tot buiten toepassing lating van het EG-verdrag.
_________________
This is a court of law young man, not a court of justice
- Oliver Wendell 'the great dissenter' Holmes -

[Marco Knol]

Ik meen me te herinneren dat over de terrorisme-lijsten al een aantal arresten gewezen zijn waarin het Hof nadrukkelijk heeft gewezen op de hoorplicht. Dat zullen dan wellicht gevallen zijn geweest die niet op de VN-lijst voorkwamen maar die zelfstandig door de EU op zo'n lijst zijn gezet.
_________________
Gelijk hebben is niet hetzelfde als bewijs hebben.

[bona fides]

Arrest van het HvJ EG in de zaken C-402/05 P (Kadi) en C-415/05 P (Al Barakaat)
Het Hof is het eens met de A-G. Het Europese recht vormt een eigen rechtsorde. Art. 103 VN-Handvest geldt kort gezegd wel binnen de internationale rechtsorde, maar niet binnen de communautaire rechtsorde. De Europese instellingen mogen wel proberen VN-resoluties te implementeren, maar zijn daarbij gebonden aan het EG-recht.

Toevoeging: Hof kapittelt EU wegens VN-sanctielijst
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.