|
Afdrukken Rechtenforum.nl -> Rechtsfilosofie en rechtstheorie |
| Is het (expliciet) toepassen van logica bij het behandelen van juridische kwesties zinvol? | |||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||
| Totaal aantal stemmen : 2 | |||||||||||||||||||||
Geplaatst: za 11 apr 2009 15:05—
| Ik ben erg geïnteresseerd in de (expliciete) toepassing van logica bij juridische problemen. Wat is jullie opinie? Kunnen we er wat mee? |
Geplaatst: za 11 apr 2009 15:52—
|
Waar denk je aan bij het toepassen van formele logica?
Een juridische redenering moet gebaseerd zijn op logica, want anders is het geen redenering. Volgens mij vallen deze redeneringen echter binnen het terrein van de "informele logica". Formele bewijssystemen lijken me niet bruikbaar. Ten eerste omdat het recht zich daar volgens mij niet goed in laat vangen. Ten tweede omdat het gewoon niet praktisch is. Zelfs in de zuivere wiskunde worden bewijzen op een informele manier gepresenteerd (al is zo'n bewijs natuurlijk wel gebaseerd op strikte wiskundige logica). |
Geplaatst: za 11 apr 2009 16:36—
Bij het opzoeken van het verschil tussen formele en informele logica kom je nog grappige dingen tegen. Wat te denken van dit:
bron |
Geplaatst: za 11 apr 2009 16:36—
|
Een syllogisme toepassen op een redenering kan soms aan het licht brengen dat een redenering onjuist is, hoewel een onjuiste redenering vaak ook al evident onjuist is. Het syllogisme is niet heilig. Er zijn redeneringen mogelijk die volgens de aristotelische logica ongeldig zijn, maar juridisch wel aanvaardbaar. De aristotelische logica zelf is overigens ook niet noodzakelijk juist. De enige logica die altijd juist is, is de propositielogica. Hij is dan ook zinledig voor de jurist, omdat hij niets toelaat dat 'gewaagd' is.
Een voorbeeld uit M. Henket, Argumentatietheorie en recht van een syllogisme toegepast op een redenering van de HR: P1. Een ruime uitleg van 'onderzoek aan het lichaam' leidt tot onzekerheid. P2. Onzekerheid is ongewenst. C. Een ruime uitleg van 'onderzoek aan het lichaam' is ongewenst. Deze redenering is niet geldig - maar wel aanvaardbaar - omdat de conclusie niet noodzakelijk uit de premissen volgt. Je kunt beide premissen aanvaarden (als je ze waar vindt, wat een andere discussie is) zonder de conclusie te aanvaarden. Zo kan er een zwaarwegende reden bestaan om 'onderzoek aan het lichaam' toch ruim uit te leggen, ondanks het gegeven dat het onzekerheid met zich mee brengt. Hier komt wel heel duidelijk aan het licht hoe de HR in casu redeneert en dat het oordeel niet logisch noodzakelijk is. De copula, onzekerheid, is immers een graduele term en geen term met een 'vaste waarde'. Dat is iets dat in juridische woordenspelen nog wel eens opzettelijk wordt genegeerd. Zou je de redenering omkeren: A leidt tot B B is gewenst. Dus: A is gewenst ...dan leidt dat tot hilarische resultaten: P1. Milieurampen leiden tot een scherper milieubeleid. P2. Een scherper milieubeleid is wenselijk. C. Dus milieurampen zijn wenselijk. Het punt is eigenlijk dat 'milieurampen' universeel is en 'milieubeleid' particulier. Uit het particuliere mag vervolgens niets worden afgeleid betreffende het universele. Milieurampen leiden dan wel tot een scherper milieubeleid, maar ook tot veel ellende en tot nog allerlei andere zaken. Ellende is niet wenselijk (daar gaan we van uit), maar maakt ook deel uit van het universele. Het model van Toulmin past overigens beter bij de redeneringen van de jurist: 
Formele logica kan volgens mij wel zinvol zijn bij het toetsen van redeneringen, zeker wanneer deze erg complex zijn. Zo is het te gebruiken bij het analyseren van arresten. |
Geplaatst: za 11 apr 2009 20:04—
Het lijkt mij dat de redenering juist wel geldig is, mits premisse P2 maar absoluut waar is. Waarschijnlijk wordt met P2 bedoeld dat onzekerheid meestal/in het algemeen/in beginsel ongewenst is, maar zoals P2 is geformuleerd is onzekerheid per definitie ongewenst. Uitgaande van die premisse, en van premisse P1, volgt logisch correct dat C waar is. Maar dit is wel het probleem van te veel nadruk op formeel redeneren leggen. Door P2 strikt formeel op te vatten geef je aan P2 een uitleg die de schrijver niet heeft bedoeld. Als je dat consequent doet, kun je in ieder juridisch betoog wel "fouten" ontdekken. Daarmee schiet niemand echter iets op. Het lijkt mij daarom altijd vruchtbaarder om er in beginsel van uit te gaan dat de schrijver een logisch juiste redenering probeert op te zetten. Als je dan verder met gezond verstand leest wat er staat, is het meestal mogelijk om die logisch juiste redenering te herkennen. Vervolgens kun je kijken of je het eens bent, bijv. met de premissen (mede uitgelegd in het licht van de redenering).
Akkoord, dat deed ik dan ook.
Daar ben ik het niet mee eens, om de reden die je zelf al geeft. Het is geen logisch correcte redenering. Wel correct zou zijn: (minimaal) één van de gevolgen van milieurampen is wenselijk. |
Geplaatst: za 11 apr 2009 20:44—
Als pragmatisch argument is het juridisch zeker een aanvaardbare redenering - zeker voor een rechter. We moeten wel erkennen dat de rechter (de redenering is afkomstig van de Rb. neit van de HR, excuus) hier tot op zekere hoogte apodictisch bezig is (maar dat is niet per se verkeerd). De vraag is of ook andere actoren zich dit kunnen permitteren. Wordt bijv. in een conclusie van een A-G niet een algehele uiteenzetting verwacht indien er meerdere invullingen nodig zijn? "Fouten'' moeten dan ook in de context worden bezien. Ware dit deze redenering deel van een der partijen, dan zouden er voor de andere partij openingen zijn om de redenering aan te vallen. Geldig is de redenering niet, bij nader inzien ook hier omdat er iets over het universele wordt geconcludeerd op basis van iets particuliers. Het gegeven dat een ruime uitleg inter alia tot onzekerheid leidt, hetgeen ongewenst kan worden geacht, betekent niet dat er dan ook iets gezegd wordt omtrent alle andere aspecten van een ruime uitleg. Het universele karakter van 'ruime interpretatie' wordt hier genegeerd. Immers, te betogen valt dat een 'ruime uitleg' hier even goed ook rechtszekerheid kan opleveren voor de samenleving (naar mijn mening zeker niet doorslaggevend). De conclusie omtrent de 'ruime uitleg' wordt getrokken op basis van een particulier aspect. De passage uit het vonnis: "Tenslotte heeft de Rb. nog overwogen dat bij een ruime uitleg van "onderzoek aan het lichaam" de grens tussen wat mag en wat niet mag wel erg vaag wordt. In deze zaak is immers slechts aan de orde de vraag of het naar binnen brengen van een vinger in de anus - daar gaat de Rb. van uit - toelaatbaar is; daarmee is echter nog niet de vraag beantwoord of ook toelaatbaar is dat er van hulpmiddelen of instrumenten gebruik wordt gemaakt, etc. Die onzekerheid behoort, juist omdat het hier om een ernstige inbreuk gaat op de fysieke en psychische integriteit van de verdachte, niet te bestaan c.q. door de rechtbank in het leven te worden geroepen." Ik ben het geheel met dit oordeel eens, maar dat is puur een subjectieve aangelegenheid. Iemand die het er niet mee eens is kan zeker zijn/haar punt sterker maken door gebruik te maken van het feit dat deze redenering niet geldig is. Edit: Ik moet toegeven dat dit voorbeeld van Henket niet optimaal is. Hij heeft de formele notatie enigszins naar zijn hand gezet, want de rechtbank pretendeert nieteens te redeneren, maar spreekt een machtswoord. |
Geplaatst: za 11 apr 2009 22:46—
Dat ook, maar dat is niet wat ik bedoel. Ik bedoel echt dat de redenering strikt logisch volkomen juist is. Althans, de conclusie dat "een ruime uitleg van 'onderzoek aan het lichaam'" leidt tot een "ongewenst" gevolg. De interpretatie van P2 en van C is daarbij echter niet de interpretatie die een jurist eraan zou geven. Maar logisch is het waterdicht: P1. A leidt tot een gevolg met eigenschap B. P2. Eigenschap B impliceert eigenschap C. C. A leidt tot een gevolg met eigenschap C.
Dat vind ik wel meevallen. De rechtbank geeft wel degelijk een onderbouwing in de vorm van een argument. Weliswaar volgt de conclusie er niet logisch dwingend uit, maar dat hoeft ook niet. Rechten is nu eenmaal geen wiskunde. De rechter is geconfronteerd met een uitlegvraag. Hij moet kiezen tussen twee of meer mogelijke betekenissen van een bepaalde uitdrukking. Hij geeft een argument dat de uitleg ondersteunt die hij vervolgens ook kiest. Dat is mijns inziens een voldoende motivering van zijn oordeel. Dat de conclusie niet logisch dwingend uit het argument voortvloeit, heeft tot gevolg dat ook een andere uitleg kan worden verdedigd. De HR kwam in die zaak inderdaad ook tot een ander oordeel. Daarmee kwam (achteraf) vast te staan dat de lagere rechter een juridisch onjuist oordeel heeft uitgesproken, maar daarmee heeft de rechter nog geen logische denkfout gemaakt. Met alleen logisch dwingende argumenten kom je er in het recht ook niet. De rechter moet uiteindelijk recht spreken, ook waar er op logisch dwingende gronden geen eenduidig antwoord valt te geven.
Voor zover je bedoelt dat waar een conclusie niet "logisch dwingend" is, er ruimte is om de redenering aan te vallen ben ik het helemaal met je eens. Daarom is het in een juridische discussie ook belangrijk om te achterhalen en om eerlijk te proberen te begrijpen hoe de ander tot zijn conclusie komt. Dan pas kun je gericht pijlen schieten. Er is een groot verschil tussen begrijpen hoe iemand tot zijn conclusie komt, en het ermee eens zijn. Begrijpen is juist de eerste stap om de redenering van de ander onderuit te halen. |
Geplaatst: zo 12 apr 2009 6:17—
Op deze wijze weergegeven is de redenering geldig, maar de conclusie van de rechtbank luidt niet A leidt tot een gevolg dat ongewenst is, maar A is ongewenst. De conclusie zoals jij 'm weergeeft is particulier bevestigend, niet universeel bevestigend. Bij jouw weergave staat de rechter pas aan het begin van de belangenafweging, waarin hij ervoor zou kunnen kiezen om of te verklaren dat dit nadeel altijd groter is dan de mogelijke voordelen van een ruime uitleg of wellicht iets anders. Het is ook zeker niet fout wanneer de rechter apodictisch bezig is, maar het kan onder omstandigheden tot gaten leiden die ervoor zorgen dat het oordeel met succes kan worden aangevochten, terwijl het inhoudelijk gewoon een juist oordeel is. Bijster efficiënt is dat niet.
Daar ben ik het mee eens, maar de logica is als zodanig wel een middel om redeneringen te analyseren. Indien je een eenvoudig schema maakt van een standpunt en de argumenten die daaraan ten grondslag liggen, dan ben je in zekere zin al met logica bezig. Het hoeft zeker niet per se op wiskunde te lijken. Wiskunde is een exacte wetenschap, terwijl (een) logica die je toepast juist kan worden aangepast aan de eisen van de discipline. Zie ook: http://www.jurix.nl/pdf/j01-07.pdf Juist omdat recht geen wiskunde is en het juiste oordeel gevonden moet worden d.m.v. de Kampf ums Recht (dat is mijn mening), kan het zonde wanneer je de logica schuwt! Zoals je zegt moet je eerst de redenering van de tegenpartij begrijpen voordat je je pijlen schiet. Ik ben het daar mee eens, maar ik denk dat logische schema's daar juist bij kunnen helpen. Denk bijv. ook aan situaties (bezwaarschriften) waarin je alle bezwaren tegen het oordeel van de tegenpartij (het bestuursorgaan) moet verwerken omdat het je enige kans is. In dergelijke situaties kan het zinvol zijn wanneer je het besluit en de motivering grondig uiteenzet zodat je niets over het hoofd ziet. Nu zijn er ook scherpe juristen die dat helemaal niet nodig hebben, hulde! Het is zeker ook zo dat de logica slechts op de geldigheid ziet en niet op de waarheid. De waarheid van de premissen is zeker datgene waar de meeste juridische discussies over gaan, niet over de geldigheid van de redenering. Een geldige redenering hoeft inhoudelijk niets (A --> B, B --> C, A --> C) voor te stellen, daarom is het ook jammer wanneer een inhoudelijk juist oordeel vanuit logisch oogpunt geen stand kan houden (denk aan motiveringsgebreken). Vaak zorgt het expliciteren van alle denkstappen er overigens voor dat de toetsbare redenering wel degelijk geldig wordt, zoals de rechtbank in casu ook had kunnen doen. Volgens mij behoort dat ook tot de doelstellingen van het PROMIS-project. |
Geplaatst: zo 12 apr 2009 6:43—
|
Een andere reden waarom het zinvol is om redeneringen te analyseren en impliciete denkstappen te expliciteren is dat dergelijke denkstappen bruikbaar kunnen zijn voor je betoog.
Een flauw voorbeeld is wellicht het feit dat de denkstappen uit het Meerenbergarrest de gedachte van rubrica est lex sterk ondersteunen. Ter onderbouwing van een eigen betoog zou dat bruikbaar kunnen zijn (hoewel dit voorbeeld erg flauw is). Het gezag van het oordeel van de HR kan zo ten volle worden benut. Een autoriteitsargument is in het recht ook zeker niet altijd een drogreden! |
|
Rechtenforum.nl -> Rechtsfilosofie en rechtstheorie
Tijden zijn in GMT + 2 uur |
|
|
© 2003 - 2005 Rechtenforum.nl