Punitieve sancties in gemeentelijke verordeningen

[Peter-paul]

Ik heb me vandaag verwonderd over het sanctiebeleid van gemeentes mbt bijstandsuitkeringen. Het blijkt dat gemeentes zogenaamde afstemmingsverordeningen maken op basis van de Wet werk en bijstand waarin staat dat er sancties worden opgelegd als de 'cliënt' zich niet houdt aan zijn verplichtingen. Deze sancties houden een korting in op de uitkering variërend van 10% tot 100%.

Mijn vragen luiden: zijn er algemene regels mbt sancties? Is het rechtvaardig om een sanctie van 50% op te leggen als iemand een afspraak niet naleeft? Het gaat dan om 400 euro. Voordat een rechter zo'n hoge boete oplegt moet je iets behoorlijk ernstigs gedaan hebben. Is die 50% in dat licht proportioneel en rechtvaardig?
Is het eigenlijk wel mogelijk om een sanctie van 100% op te leggen? Een bijstandsgerechtigde heeft geen reserve om op terug te vallen en zal dus gedwongen worden om schulden aan te gaan die hij vervolgens niet meer kan aflossen. Hoe is dit te rijmen met de Nederlandse grondwet (oa art. 20 lid 3) en het EVRM?
Is het juist als boetes en kortingen door de gemeente worden vastgesteld? Punitieve sancties moeten toch door de formele wetgever worden vastgesteld? Is dat in overeenstemming met de Nederlandse grondwet? Staat daar niet in dat boetes alleen bij wet mogen worden geregeld? Zie art. 89 lid 2 Grondwet. In dit verband is ook het Meerenberg-arrest van toepassing.

[Duch]

Meerenberg en art. 89 lid 2 Gw. zijn alleen van toepassing op AMvB's en daarvan is hier geen sprake. Punitieve sancties moeten op een wet in formele zin berusten. In dit geval zal dat de Wet Werk en Bijstand zijn. Zolang de genomen maatregelen te baseren zijn op die wet zal de Nederlandse grondwet zich daar niet tegen verzetten. De woorden 'zorg der overheid' (lid 1) en '[d]e wet stelt regels' (lid 2) uit art. 20 Gw. geven aan dat er zeker wel delegatie van bevoegdheid is toegestaan.

Ik zou zeggen dat de eis vanproportionaliteit inderdaad geldt, maar dat wil niet zeggen dat inhouding van een bepaald percentage van de uitkering op voorhand ontoelaataar moet worden geoordeeld. Dat hangt natuurlijk af van de overtreding in kwestie. Een sanctie van 100% kan bijvoorbeeld aan de orde zijn als iemand zwart blijkt bij te werken.

Is dit wat je wilde weten?
_________________
This is a court of law young man, not a court of justice
- Oliver Wendell 'the great dissenter' Holmes -

[Peter-paul]

Als de formule in de grondwet luidt: 'bij de wet', dan is (sub-)delegatie verboden en is alleen de formele wetgever bevoegd regels op te stellen. In dit geval dus in de WWB.
In dat geval is het toch zo dat strafbepalingen alleen in de wet in formele zin mogen staan en de uitwerking eventueel wel in een lagere regelgeving (eingriff, legaliteitsbeginsel). Uitwerkingen in de zin van
herstelsancties mogen dus wel, maar punitieve sancties mogen niet in
een gemeentelijke verordening worden geregeld. De vraag is natuurlijk
wat het verschil is. Een voorbeeld. In de afstemmingsverordening van
een gemeente staat dat als een 'client' een afspraak met de sociale dienst verzuimt, hij een korting op zijn bijstandsuitkering krijgt van 10%. Hoe kan dat een herstelsanctie zijn? Volgens mij is dit een duidelijke punitieve sanctie en dus in strijd met het legaliteitsbeginsel.

[bona fides]

[bona fides]

En dat was eenvoudiger dan gedacht. Art 8 lid 1 sub b juncto art 18 lid 2 WWB lijkt me de wettelijke basis voor waar het hier om gaat.

[abraxes]

Omtrent reparatoire en punitieve bestuurlijke sancties met betrekking tot de WWB is dit eveneens interessant.


(wellicht overbodig:zoek op 'punitieve')

[abraxes]

Interessante vraag, Peter-Paul. Kennelijk is de insteek geweest zo’n afstemming niet als een punitieve te kwalificeren (zie link). Dit was wel anders bij de voorloper van de WWB, de ABW.

[bona fides]

Het relevante stukje:

[abraxes]

[Peter-paul]

Inderdaad, ik heb ook moeite om het reparatoire element te zien.

Daarnaast blijft het bezwaar staan dat ik aan het begin van de discussie heb genoemd: de proportionaliteit. Waar de regering elk jaar meerdere malen met de tweede-kamer debatteert over 0,2 procent meer of minder voor de minima, kan een gemeente 'zomaar' TEN MINSTE 10% korten
op de bijstand. Dat is het bedrag waarvan de wet zegt dat het het bestaansMINIMUM is. Let wel: het gaat niet om zeer ernstige vergrijpen als zwart bijwerken of werkweigering, nee het gaat om bijv. het missen
van een afspraak bij een ambtenaar.

Terwijl ik deze merkwaardige gang van zaken op het lagere regelgevings-en uitvoeringsniveau bestudeer valt mijn oog op nog een interessant
punt. Het gaat over mandaat. In het geval van (mogelijk) punitieve sancties die worden opgelegd naar aanleiding van een gemeentelijke
verordening, kun je je afvragen WIE dat mag doen. Meestal wordt de
beschikking gemaakt door een 'unitleider' van de sociale dienst die
gemandateerd is door het college van B&W. Is dat acceptabel? Vergelijk
dit eens met een uitspraak van de HR van 23 sept 2003 (LJN AG3621) die
gaat over mandaat. De HR overwoog oa.
- mandaat aan een ondergeschikte is niet toegestaan als "(..) dit ernstige gevolgen kan hebben voor iemands professionele werkzaamheden en zijn privé-leven (..) de aard van de bevoegdheid verzet zich tegen de uitoefening daarvan door een gemandateerde".
Als een ambtenaar 50% kort op een uitkering waardoor bijv de huur niet
meer kan worden betaald, lijkt mij dat minstens een ernstig gevolg voor
het privé-leven.

Bedenk dat al deze discutabele juridische handelingen buiten het zicht van regering en staten-generaal plaatshebben en ten koste gaan van de
allerzwaksten die geen idee hebben dat hen (mogelijk) onrecht wordt
aangedaan!

[abraxes]

[bona fides]

Misschien kan Peter-paul nader aangeven wat de omstandigheden zijn die tot de sanctie van 50% aanleiding hebben gegeven. Volgens het door Abraxes aangehaalde vonnis AU6702 mag de sanctie geen punitief karakter hebben, omdat de toelichting op de WWB aangeeft dat het niet om punitieve maar om reparatoire maatregelen gaat.

Als de omstandigheden alleen maar kunnen wijzen op een punitieve maatregel, zoals in die zaak, is de sanctie dus niet in de haak. Blijft over de vraag of een sanctie op grond van art 18 WWB niet automatisch al punitief is... voor mij valt het onderscheid tussen punitief en reparatoir niet samen met het onderscheid tussen vergelding en preventie. Een punitieve maatregel kan heel goed gericht zijn op preventie, en een reparatoire sanctie is volgens mij niet preventief bedoeld, maar, zoals het woord zegt, herstellend: onterecht uitgekeerde bedragen kunnen op latere termijnen worden ingehouden, maar niet meer dan dat.
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[Peter-paul]

[bona fides]

Peter-paul, misschien kun je iets objectiever blijven. Je tikt stukjes van de verordening over, maar zet er zelf 'straf' tussen. Ik wil je best helpen met het vinden van argumenten, maar niet als je zelf alles gekleurd probeert te presenteren.

Punitief sanctioneren op basis van de WWB kan dus niet. De rechtsvraag is of de sancties die genomen worden punitief zijn. Gezien de uitspraak die Abraxes vond spelen hierbij alle omstandigheden van het geval een rol. Dezelfde sanctie kan in het ene geval punitief zijn, maar in het andere geval wellicht wel reparatoir. In ieder geval laat die uitspraak nog alle ruimte open daarvoor.

Een abstracte toetsing van de verordening is daarom misschien niet juist.

Het is goed te verdedigen dat niet meewerken aan informatieverschaffing de bewijslast omdraait, zodat de gemeente ervan uit mag gaan dat er maar recht is op 50% van de uitkering, tenzij of totdat de uitkeringsgerechtigde feiten aandraagt die bewijzen dat hij/zij recht heeft op een volle uitkering. Zo werkt het in belastingzaken ook, en dat is geen punitieve maatregel. Zo bezien kun je de bepalingen die je aanhaalt heel goed zien als richtlijnen tot het vaststellen van de hoogte van de uitkering.

Het is overigens interessant dat art 12 van de verordening aangeeft dat geen sanctie wordt getroffen indien een (echte) strafvervolging wordt ingesteld. Geeft een beetje de indruk dat dit wegens ne bis in idem is, maar dat beginsel speelt niet bij een combinatie van een reparatoire sanctie en een straf.

De artikelen 13 en 14 hebben overigens veel meer weg van strafbepalingen. Artikel 14 is eenzelfde (of dezelfde?) bepaling als waar het vonnis van Abraxes over gaat.
_________________
Hanc marginis exiguitas non caperet.

[Peter-paul]

Niet overdrijven Bona fides, het gaat alleen om het woordje 'straf' en dat heb ik voor de duidelijkheid tussen apostrofjes gezet. Bovendien gaat deze discussie over (punitieve) straffen in gemeentelijke verordeningen.