Minimumstraffen : Een Stap Te Ver

Eternity · Berichten: 35

Minimumstraffen:
Een stap te ver

Een actueel thema waar de laatse tijd veel over geschreven wordt en ook voldoende aandacht krijgt in de media is het idee dat onze wetgever heeft gekregen om minimumstraffen in te voeren in ons Wetboek van Strafrecht. Hierdoor zou niet alleen de bovengrens van op te leggen straffen worden beperkt door de reeds bestaande maximumstraffen die op de verschillende delicten staan, maar ook de ondergrens zou hierdoor worden vastgesteld.

Het plan kent zoals zoveel plannen zowel voor- als tegenstanders. In dit stuk zal ik zowel de argumenten naar voren brengen die de voorstanders hanteren als de argumenten die door de tegenstanders worden bepleit alvorens mijn eigen mening over dit onderwerp als de besproken argumenten te geven.

Ik zal beginnen met de argumenten van de voorstanders voor invoering van het nieuwe stelsel.

De voorstanders menen ten eerste dat de minimum straf zal leiden tot de garantie voor een zekere mate van vergelding namens het slachtoffer. Doordat de rechter in zijn vonnis niet onder dit minimum kan gaan zitten is het slachtoffer verzekerd van het feit dat de dader in ieder geval niet lager gestraft kan worden en zou op die manier verzekerd zijn dat het hem of haar aangedane leed in zekere mate verhaald zal worden op de dader.

Een tweede argument is de in onze samenleving veel opgaande leus dat in ons land veel te mild gestraft wordt. De roep om hogere straffen is er één die al jaren geldt en ook hardnekkig stand houdt. Het zou mij weinig verbazen als het ook deze mening is die de politiek ertoe bewogen heeft met dit plan voor de dag te komen. Of dit is uit het feit dat zij deze mening delen of dat het luisteren naar het volk het altijd goed doet bij de kiezers die zij zo hard nodig hebben zal ik in het midden laten.

Een derde argument dat wordt aangedragen is dat de minimumstraf zeer effectief is als afschrikmiddel voor potentiële daders in onze samenleving. Zij zullen er sneller voor kiezen een bepaald misdrijf danwel een bepaalde overtreding niet te begaan indien ze weten dat zij indien zij hiervoor gepakt worden kunnen rekenen op ten minste de minimumstraf.

Tegenover deze argumenten staan de argumenten van de tegenstanders.

Het eerste argument is gelegen in het Trias Politica model van Montesqieu, ook bekend onder de naam “Scheiding der Machten”. Montesqieu ging uit van drie centrale machten, te weten de Wetgevende Macht, verantwoordelijk voor de uitvaardiging der wetten, de Rechtelijke Macht, belast met de berechting indien deze wetten werden overtreden, en de Uitvoerende Macht, wiens taak de handhaving van de wetten en de uitvoering van de opgelegde straffen is.

Het model veronderstelt dat elk van de Drie Machten zich niet teveel mag mengen in de taken die onder één van de andere twee vallen. De tegenstanders van de minimumstraffen wijzen erop dat door invoering van minimumstraffen de wetgever zich gaat bezig houden met taken die eigenlijk onder de rechtelijke macht vallen.

Het tweede argument richt zich op het capaciteitsprobleem zoals we dat in dit land hebben. Bij het invoeren van minimumstraffen is het gevolg dat daders veroordeelt zullen worden tot langere gevangenisstraffen en dus langer vastgezet zullen moeten worden. Het is de vraag hoe dat in de praktijk uit zou moeten pakken met het reeds bestaande cellentekort.

Een derde argument tegen is dat door invoering van minimumstraffen de rehabilitatie van daders bemoeilijkt wordt, nu bewezen is dat het na een gevangenisstraf van 4 jaar of langer voor de dader vaak moeilijk dan niet onmogelijk is zich wederom een plaats in deze maatschappij te verwerven.

Nu ik drie argumenten van beide partijen naar voren heb gebracht zal ik iets dieper op deze argumenten ingaan, wederom beginnend met de voorstanders.

Het eerste argument richt zich dus op de garantie van vergelding. Het is echter sterk de vraag of vergelding wel is wat het slachtoffer beoogt. Niet zelden gebeurt het dat zelfs een langere celstraf het slachtoffer geen rust gunt, nu hij/zij het gevoel heeft dat dit besluit toch volledig buiten hem / haar om is genomen.

Sociologisch onderzoek heeft aangetoond dat het slachtoffer veel meer gebaad is bij andere opties en ideeën zoals het naar Australisch model ingestelde “Echt Recht”. Bij deze vorm van conflictbeslechting blijft de rechter buiten spel maar worden slachtoffer en dader (incl. familie’s) met elkaar geconfronteerd waardoor het slachtoffer zijn / haar emoties kan uiten en de persoon van de dader beter kan leren kennen en misschien begrijpen. Andersom wordt de dader geconfronteerd met de schade die de daad berokkend heeft, zowel bij het slachtoffer, diens familie als eigen familie. Tenslotte wordt door slachtoffer en dader samen bekeken wat de mogelijkheden zijn tot herstel / compensatie op een manier die door beiden acceptabel is.

Het dient te worden opgemerkt dat het beleggen van een “Echt Recht” confrontatie de Officier van Justitie het recht niet ontneemt alsnog tot vervolging over te gaan indien hij van mening is dat de overeengekomen bestraffing van de dader te licht is.

Het tweede argument zijn de opgaande stemmen voor langere straffen. In de praktijk is echter reeds vaak gebleken dat dit soort geluiden bijna per definitie afkomstig zijn van personen met weinig tot geen kennis van zaken. Het is het soort mensen dat van mening is dat 75% van de moordenaars in Nederland vrijgesproken wordt (Inderdaad, ook het verschil tussen dader en verdachte is hen volledig onbekend) en dat de andere 25% binnen 2 jaar weer vrij is, ook als de statistieken glashard het tegendeel bewijzen. Het is een zelfde soort persoon dat alle strafpleiters die ons land rijk is criminaliseert, simpel om te reden dat zij hun vak naar behoren uitoefenen. Het soort mensen dat na een bezoek aan een toneelstuk de artiestenuitgang opzoekt om de schurk van het stuk eens stevig toe te spreken of in elkaar te slaan. Het soort persoon dat werkelijk geen idee heeft hoe het systeem werkt, maar daar toch een uitgesproken mening over wil hebben.

Naar mijn oordeel bevindt ons rechtstelsel zich op een te hoog niveau en behartigt het te grote belangen om zich te laten beinvloeden door dergelijke kreten van onwetendheid.

Het derde argument is de afschriktheorie. Criminologisch onderzoek heeft aangetoond dat de hoogte van de strafdreiging slechts afschrikkend werkt tot een hoogte van 2 tot 3 jaar. Daarna heerst het “Veel is veel” idee bij potentiële daders. De pakkans en dergelijke factoren hebben veel meer invloed op de afschrikfunctie van onze strafbepalingen, maar daar verandert het instellen van minimumstraffen niets aan.

Dan de argumenten van de tegenstanders.

Het eerste argument treft mijn inziens doel. De wetgevende macht heeft reeds ingegrepen in de rechtelijke door de instelling van maximumstraffen die de rechter beperken in zijn vonnis. Deze ingreep is in mijn ogen te rechtvaardigen, daar de rechtelijke macht andersom ook invloed heeft uitgeoefend nu uitspraken niet alleen gedaan worden op basis van de wet, maar ook op basis van jurisprudentie (eerdere uitspraken). Op deze manier houdt de rechter zich al bezig met wetgeving en de interpretatie van wetsartikelen.

Door het instellen van minimumstraffen wordt de rechter tevens de mogelijkheid ontnomen in bepaalde of extreme gevallen een zeer lage straf op te leggen omdat dat onder de omstandigheden het beste of het meest gewenst is. Het gebeurt, zij het zelden, dat een rechter tot een bewezenverklaring komt maar toch door omstandigheden besluit geen straf op te leggen, soms zelfs omdat het wel opleggen van een straf nadelig zou zijn voor niet alleen de dader maar tevens het slachtoffer. Door de invoering van de minimumstraf verliest de rechter deze optie.

Iemand opperde pas in een gesprek “Maar stel dat jij rechter zou zijn en de minimumstraffen ingevoerd zouden zijn, dan zul je je er toch aan moeten houden”. Met een glimlach op mijn gezicht deelde ik hem mede dat ik in zo’n geval indien de minimumstraf mij onredelijk zwaar voorkomt altijd nog zou beschikken over de mogelijkheid tot een vrijspraak.

Het lijkt mij onverstandig van de wetgever om de rechtelijke macht tot zo’n extreme handelswijze te dwingen.

Het derde argument van de tegenstanders is dat de rehabilitatie wordt bemoeilijkt door invoering van minimumstraffen. Soms wordt uit het oog verloren dat bestraffing niet het einddoel is van het opleggen van een straf. Er wordt vanuit gegaan dat de dader na het uitzitten van de opgelegde straf weer op kan gaan in de samenleving.

Door de minimumstraffen in te voeren ontstaat het gevaar dat deze minimumstraffen in een te hoge mate worden vastgesteld, waardoor bijv. ook voor een simpele diefstal (met alle respect voor het delict an sich) per definitie een celstraf van vijf jaar wordt opgelegd. Hierdoor worden de kansen op rehabilitatie aanzienlijk verkleind en de kans op recidive tegelijk aanzienlijk verhoogd. Het lijkt mij uit geen enkel standpunt nuttig om de kans dat een vrijgelaten delinquent opnieuw een delict zou begaan te vergroten.

Samenvattend lijkt het plan om minimumstraffen in te voeren me in alle aspecten een plan dat om de verkeerde redenen en op de verkeerde gronden ten tonele is gedragen. De grootste argumenten van de tegenstanders worden kansloos opzij gezet door zorgvuldig uitgevoerd sociologisch en psychologisch onderzoek en daarnaast zelf door statistieken afkomstig uit de strafrechtelijke rechtshandhaving.

De argumenten van de tegenstanders daarentegen kunnen tot op heden niet door de voorstanders ontkracht worden, behalve door opnieuw hun argumenten los te laten.

Wij hebben in Nederland gekozen voor een scheiding der machten. Deze moet dan ook gerespecteerd worden, zelfs indien een gedeelte van onze samenleving liever zou zijn dat wij deze afspraak tijdelijk opzij zetten nu dat hun beter uit komt.

Als de aandeelhouders van een groot concern hun dividend graag verviervoudigd zien is er ook niemand die hier serieus op ingaat, daar de experts op het gebied een legio aan argumenten bezitten waarom uitvoering van dat plan nadelig zou zijn voor het bedrijf en misschien zelfs tot haar ondergang zou kunnen leiden.

Laat ons dat niet toestaan dat door de stemmen van een groep onkundigen het strafrechtelijk systeem beschadigd wordt of in het uiterste geval in haar huidige vorm ten onder gaat.

Debatteren over de strafrechtelijke rechtshandhaving is ten aller tijden een goede zaak. Maar de invoering van minimumstraffen is in alle opzichten een stap te ver.

Laat ons die stap dan ook niet nemen…