Üit Noodweer handelen is dat strafbaar?

[Nic]

hoi hoi

Ik ben eerste jaars student aan de Jurische Hogeschool te Den Bosch.
Voor mijn studie moet ik dit blok enkele casus uitpluizen. Ik kom er echter niet aan uit en ik hoop dan ook dat jullie mij kunnen helpen?
het gaat om het volgende:

Riet en Henk Sigaar hebben al jaren een tabakswinkel in het centrum van Tilburg. Zij werken hier beiden met plezier en voelen zich in hun element in hun winkel. De laatste jaren is er echter nogal wat ophef over criminaliteit in de binnenstad van Tilburg. Aangezien Henk liever het zekere voor het onzekere wil nemen heeft hij al enige tijd een honkbalknuppel achter de toonbank liggen.
Op een zonnige woensdagmiddag slaat het noodlot toe. Twee gewapende overvallers stormen ’t sigaartje binnen en eisen op brute wijze de inhoud van de kassa op. Henk wordt door een van de overvallers onder schot gehouden en de andere overvaller doet verwoede pogingen om de kassa te openen. Aangezien Henk vreest voor zijn leven en dat van zijn vrouw probeert hij het pistool van de overvaller weg te trappen. In een reflex schiet de overvaller Henk in zijn been.
Riet die ondertussen weggedoken is achter de toonbank pakt de honkbalknuppel en overmeestert de overvaller hiermee. Aangezien ze heftig geëmotioneerd is over haar gewonde man slaat ze in een woedeaanval beide overvallers hardhandig neer.
Na alle commotie worden uiteindelijk de politie en de ambulance ingelicht. De twee overvallers en meneer Sigaar worden met spoed naar het ziekenhuis overgebracht. Een van de overvallers overlijdt in de ambulance aan ernstig hersenletsel.
Twee weken erop ontvangt mevrouw Sigaar een dagvaarding, waarin aan haar wordt ten laste gelegd dat zij op of omstreeks 6 juli 2005 in de gemeente Tilburg opzettelijk een ander van het leven heeft beroofd.
Mevrouw Sigaar is hevig verontwaardigd, naast dat zij en haar man de dupe zijn geworden van een overval en dat zij puur haar leven en dat van haar man heeft willen beschermen wordt zij als verdachte gezien in deze zaak.

Deze vrouw heeft gehandeld uit noodweer ( zelfbescherming) tenminste dat denk ik. Maar nu is mijn vraag:

Mag iemand uit noodweer de dader zo hard slaan dat deze komt te overlijden? Is zij dan niet strafbaar?? Ik kan namelijk geen wetsartikel vinden dat zegt dat als de dader komt te overlijden dat je dan wel een straf krijgt opgelegd??

Ik hoop dat iemand mij kan helpen?

Kus Nicole

[Sunshine]

Hoi Nicole,

ik heb dezelfde casus op het moment en hier is sprake van noodweerexces (art. 41 Sr). Er is sprake van zelfverdediging ("(...) noodzakelijke verdediging van eigen of eens anders lijf (...)") en deze vrouw heeft de grenzen overschreden ten gevolge van een hevige gemoedstoestand ten gevolge van de overval en het schot in het been van haar man.

Aangezien art. 41 Sr een uitsluiting van strafbaarheid is, is er in zo'n situatie geen sprake van een strafbaar feit, maar van een door het recht geaccepteerde handeling. Ze is dus niet strafbaar hoewel de daad zelf in een delictsomschrijving past. Zelfs niet nu de overvaller overleden is.

[Suijkerbuijk]

[Arno]

[Michael Dekkers]

Indien noodweer-exces wordt aangenomen - waarvan ik uitga - en de t.l.l. kan worden bewezen, dan volgt OVAR op grond van de 3e vraag van het rechterlijk beslismodel van 350Sv. Immers, de t.l.l. kan worden bewezen(1), past in een d.o.(2), is wederrechtelijk; maar NIET aan schuld te wijten. Immers, een schulduitsluitingsgrond heft de verwijtbaarheid op.

Bij noodweer (een rechtvaardigingsgrond) zou in dit geval ook OVAR volgen, op grond van de 3e vraag, alleen dan zou het niet wederrechtelijk zijn. Rechtvaardigingsgronden heffen de wederrechtelijkheid op.

Vraag los van de casus is of opzet kan worden bewezen, in de t.l.l. is "opzettelijk" de wettelijke opzetvorm, welke met een fietelijke kan worden ingevuld. Heeft mevrouw "willens en wetens" gehandeld, heeft zij de gevolgen van haar handelen geaccepteerd? => Zonee, dan volgt namelijk vrijspraak, omdat de t.l.l. niet kan worden bewezen.

[bona fides]

Het lijkt me inderdaad niet opzettelijk. Wellicht heeft ze uit emotie met opzet de man het ziekenhuis in willen slaan, maar toch niet dood lijkt me?

Verder lijkt me in de casus wel verwerkt te zijn dat geen sprake is van noodweer. Het echte slaan begint pas op het moment dat de overvallers al overmeesterd zijn. Hoe ik me dat overmeesteren in de praktijk moet voorstellen weet ik niet, maar ik ga af op de tekst. Er is m.i. wel duidelijk sprake van noodweerexces (heftig geëmotioneerd, woedeaanval).

Maar om nu terug te komen op dat opzet: als het nu de overvaller was geweest die in een woedeaanval de vrouw had doodgeslagen, dan zou iedereen hem toch zeker doodslag in de schoenen willen schuiven. Natuurlijk is in die situatie geen sprake van noodweerexces, maar de opzetvraag is toch dezelfde? Als dan bijvoorbeeld voorwaardelijk opzet zou slagen, dan lijkt me dat in de casus dit toch ook het geval moet zijn...

Toevallig kom ik op www.politie.nl dit tegen:

[bona fides]

[Michael Dekkers]

Oke, er zijn dus een aantal interessante vragen die spelen, o.a. wat is ten laste gelegd en hoe de einduitspraak zal luiden. Ik heb ze hieronder uitgewerkt:

1) Wat is er ten laste gelegd
Ten laste is gelegd het delict van 287Sr: doodslag. “Hij die een ander opzettelijk van het leven beroofd…..”

2) Kan de tenlastelegging (t.l.l.) worden bewezen
De tenlastelegging zal normaliter kunnen worden bewezen; gezien de feiten. Heikel punt is alleen de ‘opzet’. De wettelijke opzetvorm is hier “opzettelijk”, welke met alle 4 de feitelijke opzetvormen kan worden bewezen. (oogmerk, noodzakelijkheidsbewustzijn en voorwaardelijke opzet.)

Van oogmerk (in casu: het primaire doel tot doden) en noodzakelijkheidsbewustzijn (in casu: het is natuurkundig zeker dat door dit handelen het gevolg intreedt, overlijden) is beide zonder twijfel gen sprake. Dan komen we bij het vraagstuk van de ‘voorwaardelijke opzet’, heeft verdachte “bewust de aanmerkelijke kans aanvaardt dat een bepaald gevolg intreedt”? Was er sprake van een aanmerkelijke kans, ja die was er. Immers, iemand met een honkbalknuppel op zijn kop meppen kan hevige hoofdpijn opleveren en zelfs erger, overlijden. Was verdachte zich ervan bewust? Er moet enige wetenschap aanwezig zijn bij de verdachte, de verdachte moet hebben geweten dat ze strafbaar handelde door met een honkbalknuppel op zijn kop te meppen. Dat wist ze. Tot slot de vraag of ze het ‘bewust’ heeft gedaan, of ze in te treden gevolgen heeft geaccepteerd. Dat is moeilijk te beantwoorden en de casus geeft daarvoor geen feiten. Had ze ook geslagen als ze wist dat de dader zou overlijden, daar gaat het om.

2a) OPTIE 1: NEE - ze heeft de kans niet geaccepteerd
‘Opzettelijk’ in de t.l.l. kan niet worden bewezen en vrijspraak volgt.
(einde casusoplossing)

2b) OPTIE 2: JA - ze heeft de kans geaccepteerd
Dit is voor de uitwerking van de casus veel interessanter. De ten laste gelegde opzet kan dan worden bewezen en de t.l.l. kan dan worden bewezen. We komen dan aan bij de tweede vraag van 350Sv: kwalificatie. Dit is simpel, de t.l.l. past binnen de delictsomschrijving (d.o.) van art. 287Sr, doodslag. Het kan dus worden gekwalificeerd.

3) Aangekomen bij de 3e vraag van 350Sv: “is het wederrechtelijk en aan schuld te wijten (verwijtbaar)”.
In beginsel is dit zo, aangezien wederrechtelijkheid en schuld in casu de algemene voorwaarden vor strafbaarheid zijn (dus ‘elementen’ en geen ‘bestanddelen’) Kan succesvol beroep worden gedaan op een rechtvaardigingsgrond (bv. noodweer) of een schulduitsluitingsgrond (bv. noodweer-exces) Daarvoor is bij beide benodigd een ‘noodweersituatie’ met deze 4 onderdelen:
1. aanranding: ja, er staat een man met een pistool die onder schot houdt en zelfs al geschoten heeft.
2. wederrechtelijkheid: ja, iemand onder schot houden en schieten in iemands been is in Nederland in beginsel niet geoorloofd.
3. is de aanranding ogenblikkelijk: ja, het is hier en nu.
4. is het bescherming van eigen of andermans lijf (goed of eerbaarheid): ja, in casu andermans (en evt. eigen) lijf.

Vast staat nu dat er een noodweersituatie is. Verdedigen is nu gerechtvaardigd, mits dit proportioneel is en aan de subsidiariteit voldaan wordt. Is er een ander minder ingrijpend middel? In casu is dat nog maar de vraag! Ik zou gaan voor ‘ja’, aangezien ze beide overvallers neerslaat terwijl er slechts eentje het directe gevaar oplevert (met het pistool) en ze ook op zijn been of borstkas kan slaan. Bij de subsidiariteit geldt een zogenaamde ‘vluchtplicht’, als je kunt vluchten moet je vluchten. Dat kan hier niet, dus in beginsel is aan de subsidiariteit voldaan. Noodweer slaagt dus NIET; omdat het middel niet proportioneel is.

NB. Stel je dat het middel wel proportioneel acht, dan slaagt noodweer
wel.

Noodweer-exces dan? Als de proportionaliteit en/of de subsidiariteit niet in acht zijn genomen, dóór die aanranding veroorzaakt, dan is er sprake van noodweer exces, als er een zoals bovenstaande uitgewerkte ‘noodsituatie’ is. In casu is hiervan inderdaad sprake.

Nu noodweer-exces slaagt, heft dat de verwijtbaarheid op. Als noodweer zou slagen, zoals je zou kunnen betogen in casu, dan heft dat de wederrechtelijkheid op. Voor beide gevallen geldt, dat er ontslag van alle rechtsvervolding (O.V.A.R.) zal volgen.

Tot slot een losstaande vraag: is er sprake van een strafbaar feit?
Het antwoord is ‘nee’. Een feit is pas strafbaar als zowel aan de algemene als aan de bijzondere voorwaarden is voldaan. Bijzondere voorwaarden: menselijke gedraging (1), die valt binnen een delictsomschrijving (2). Algemene voorwaarden: die wederrechtelijk is (3) en aan schuld te wijten (verwijtbaar) (4). Als noodweer wordt aangenomen is niet aan de wederrechtelijkheid voldaan en als noodweer-exces wordt aangenomen niet aan de verwijtbaarheid.

Er is dus geen strafbaar feit, anders werd verdachte wel conform de 4e vraag van 350Sv een straf opgelegd. Uiteraard is er een feit gepleegd wat in beginsel strafbaar is, en valt dat feit te kwalificeren; desondanks is het geen strafbaar feit aangezien het niet aan schuld te wijten is. (strafrecht in NL = ‘schuldstrafrecht’)

[Arno]

[MterHeide]

[Nic]

SUPER!! dat er jullie reageren.. dat wil ik eerst even kwijt!
Ik heb hier erg veel aan!

Nu zit ik alleen met het volgende kan ik deze casus ook oplossen door de vereisten van de onrechtmatigde daad toe te passen


Dus kijken naar de onrechtmatigeheid, toerekening aan de dader, schade, causaal verband en het relativiteitsbeginsel. Beginnend bij de onrechtmatigheid. Het neerslaan van een persoon met een dodelijke afloop is tegen de wet en dus een onrechtmatige daad.( zie bovenstaande artikelen). Vervolgens is de vraag: Kan de onrechtmatige daad aan de dader worden toegekend? Artikel 41 van het Wetboek van stafrecht geeft hier duidelijkheid over,lid 1: “Niet strafbaar is hij die een feit begaat, geboden door de noodzakelijke verdediging van eigen of een anders lijf, eerbaarheid of goed tegen ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding”. Uit dit artikel blijkt dat iemand die handelt uit noodweer, onder bepaalde voorwaarden niet strafbaar is. Deze voorwaarden luidde als volgt: de verdediging moet gelijk na de “aanranding” plaatsvinden en de verdediging moet in redelijke verhouding staan tot het aangerande belang. In dit geval heeft de overvaller de man van mevrouw Sigaar in het been geschoten waarop de mevrouw Sigaar de overvaller zodanig heeft toegetakeld waardoor hij kwam te overlijden. De verdediging staat dus niet in verhouding met wat de overvaller heeft gedaan. Er is dus geen sprake van noodweer en je kan de daad mevrouw Sigaar toerekenen. Verder kunnen we spreken van schade ( de dood van een persoon), causaalverband ( de daad, met honkbalknuppel slaan is een gevolg van de schade, dood van de overvaller) en relativiteitsbeginsel.

[Michael Dekkers]

Nic,

Als je bovenstaande verhalen leest, dan zijn we het er unaniem over eens dat er sprake is van ofwel noodweer ofwel van noodweer-exces.

Als er sprake is van noodweer, dan geldt artikel 6:162 lid 2 BW:
Als onrechtmatige daad worden aangemerkt een inbreuk op een recht en een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, een en ander behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond.

Als er sprake is van noodweer exces, dan geldt artikel 6:162 lid 3 BW:
Een onrechtmatige daad kan aan de dader worden toegerekend, indien zij te wijten is aan zijn schuld of aan een oorzaak welke krachtens de wet of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt.

Civielrecht is niet mijn specialiteit, maar ik weet met aan zekerheid grenzenden waarschijnlijk dat een beroep op 6:162 BW (O.D.) niet zal slagen.

[bona fides]

[bona fides]

[Michael Dekkers]